در این گزارش به موارد نقض حقوق بشر شهروندان کُرد در ایران طی سال ۲۰۲۳ میلادی پرداخته خواهد شد. در این سال همچون سال‌های پیش نقض حقوق شهروندان کُرد با دلایل زبانی، مذهبی، فرهنگی، جنسیتی، گرایش جنسی، طبقاتی، سیاسی و… به واسطه قوانین تبعیض‌آمیز جمهوری اسلامی و برخوردهای سرکوب‌گرانه و خشونت‌آمیز نهادهای امنیتی، نظامی، قضایی و اجرایی حکومت تداوم داشته است.
در بخش‌های مختلف این گزارش آمار کشتار و مجروحیت کولبران، اجرای احکام اعدام، زندانیان سیاسی و عقیدتی کُرد در خطر اجرا یا صدور حکم اعدام، زن‌کشی، قتل‌های فراقضایی، مرگ شهروندان در نتیجه انفجار مین، در محل کار و مسیر پناهجویی، احضار و بازداشت شهروندان و کنشگران کُرد به دلایل سیاسی، صدور احکام برای شهروندان و کنشگران کُرد به اتهامات سیاسی، آزادی دین و مذهب و فشار بر خانواده‌های دادخواه گردآوری شده است.
با وجود تلاش شبکه حقوق بشر کردستان برای اطلاع‌رسانی و مستندسازی موارد متعدد نقض حقوق بشر در کردستان، لازم به تاکید است که آمار و اطلاعات ارائه شده در این گزارش تنها شامل مواردی است که یا پیشتر از سوی شبکه حقوق بشر کردستان تایید و منتشر شده و یا در مواردی که از اخبار و اطلاعات منابع دیگر استفاده شده، شبکه حقوق بشر کردستان مستقلا با انجام تحقیقات نسبت به راستی‌آزمایی آنها اقدامات لازم را انجام داده است. با این وجود ما اعتقاد داریم این گزارش شامل تمامی موارد نقض حقوق شهروندان کُرد در ایران نیست و مطمئنا بسیاری از موارد دیگر وجود دارند که به دلایل مختلف از جمله فشار نهادهای امنیتی بر افراد و خانواده‌ها در مورد آنها اطلاع‌رسانی نشده و در اخبار رسانه‌ها و سازمان‌های حقوق بشری به این موارد اشاره‌ایی نشده است.
بازداشت‌ها
در سال ۲۰۲۳ دست‌کم ۷۴۵ شهروند و کنشگر کُرد توسط نیروهای امنیتی یا نهادهای قضایی جمهوری اسلامی ایران در شهرهای مختلف استان‌های ایلام، آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه، تهران، آذربایجان شرقی، خوزستان، خراسان رضوی و مازندران به دلایل سیاسی بازداشت شدند. بیشترین بازداشت‌ها به ترتیب در استان‌های کردستان، آذربایجان غربی، کرمانشاه و ایلام صورت گرفته است.
هر چند تعدادی از این افراد پس از یک دوره بازداشت با قرار وثیقه به صورت موقت آزاد شدند، اما تعداد دیگری همچنان در بازداشت به سر می‌برند و تعدادی نیز برای گذراندن دوره محکومیت به زندان منتقل شده‌اند.
صدور احکام
در سال ۲۰۲۳ برای دست‌کم ۱۷۳ شهروند و کنشگر کُرد از سوی دادگاه‌های انقلاب، کیفری و ویژه روحانیت استان‌های آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه، ایلام، تهران، همدان، مازندران، خراسان رضوی، آذربایجان شرقی و خوزستان احکام اعدام، حبس تعزیری و تعلیقی، شلاق، تبعید، جریمه نقدی، خلع لباس روحانیت، ممنوع‌الخروجی از کشور، انفصال از خدمت و… صادر یا احکام آنها در دادگاه تجدیدنظر و دیوان عالی کشور تایید شده است.
خانواده‌های دادخواه
در سال ۲۰۲۳ بسیاری از خانواده‌های دادخواه که عزیزان‌شان در جریان خیزش ژن ژیان ئازادی یا سال‌های پیش از آن توسط جمهوری اسلامی ایران به قتل رسیده‌اند، تحت فشار نهادهای امنیتی قرار داشتند. بسیاری از خانواده‌های دادخواه کُرد به دلیل پیگیری قتل عزیزان‌شان یا برگزاری مراسم یادبود برای آنها، توسط نیروهای امنیتی یا نهادهای قضایی احضار، بازداشت و محکوم شدند.
اعضای خانواده جان‌باختگان ژینا امینی، آرمیتا گراوند، کومار درافتاده، شاهو بهمنی، مومن زندکریمی، پیمان منبری، داریوش علیزاده، یحیی رحیمی، شادمان احمدی، آرام حبیبی، سارینا ساعدی، محمد مهدی کرمی، کمال احمدپور، متین نصری، آزاد حسین‌پوری، عرفان خزایی، محمد حسن‌زاده، مهدی ببرنژاد، احسان قاسمی‌فرد، شهریار محمدی، فرجاد درویشی، محسن قیصری، جوهر فتاحی، حبیب‌الله فتحی، محسن نیازی، فواد قدیمی، زانیار ابوبکری و محمد امینی از جمله این افراد بودند.
آزادی دین و مذهب
در سال ۲۰۲۳ دست‌کم ۲۰ روحانی و فعال کُرد اهل سنت و ۱۰ فعال کُرد یارسان در شهرهای مختلف توسط نیروهای امنیتی یا نهادهای قضایی احضار، بازداشت، محکوم یا اعدام شده‌اند.
در این میان قاسم آبسته و ایوب کریمی، دو زندانی عقیدتی اهل سنت به اتهام «افساد فی‌الارض» در زندان قزلحصار کرج اعدام شدند. همچنین انور خضری، کامران شیخه، خسرو بشارت، فرهاد سلیمی و داوود عبداللهی* نیز در یک پرونده مشترک با اتهام و حکم مشابه در خطر اجرای حکم اعدام قرار دارند. این افراد از ۱۴ سال پیش در زندان به سر می‌برند.
رضا رسایی، زندانی سیاسی یارسان در زندان کرمانشاه نیز به اتهام «مباشرت در قتل» به اعدام محکوم شده است. او به دنبال حضور در مراسم سالگرد سیدخلیل عالی‌نژاد از هنرمندان و بزرگان یارسان که در تاریخ ۲۷ آبان ۱۴۰۱ در شهر صحنه برگزار شد و تحت تاثیر خیزش ژن ژیان ئازادی به صحنه اعتراضات مردمی تبدیل شد، در تاریخ ۳ آذر ۱۴۰۱ توسط پلیس آگاهی در شهر کرج بازداشت شد.
* داوود عبدالهی در نخستین روزهای سال ۲۰۲۴ (۱۲ دی ۱۴۰۲) اعدام شد.
کولبران
در سال ۲۰۲۳ دست‌کم ۲۹ کولبر کُرد که ۲ نفر از آنها کودک بودند در مناطق مرزی استان‌های آذربایجان غربی، کردستان و کرمانشاه جان خود را از دست دادند. از این تعداد ۱۹ نفر مستقیما با تیراندازی نیروهای نظامی جمهوری اسلامی ایران و یک نفر هم در نتیجه تصادف خودرو هنگام تعقیب و گریز توسط نیروهای هنگ مرزی کشته شدند. همچنین ۳ نفر به دلیل سقوط از ارتفاع، ۲ نفر بر اثر سرمازدگی، ۲ نفر به دلیل غرق شدن در رودخانه‌های مرزی، یک نفر در اثر ایست قلبی و یک نفر در نتیجه تصادف جاده‌ای در مسیرهای کولبری جان باختند.
در این سال شهرستان بانه در استان کردستان و بخش نوسود شهرستان پاوه در استان کرمانشاه به ترتیب با ۱۴ و ۶ مورد مرگ‌بارترین نقاط برای کولبران بوده‌اند. پس از آن شهرستان مریوان در استان کردستان با ۳ مورد و شهرستان سردشت در استان آذربایجان غربی با ۲ مورد و شهرستان‌های ارومیه و پیرانشهر استان آذربایجان غربی، سقز استان کردستان و جوانرود استان کرمانشاه هر کدام با یک مورد قرار دارند.
در سال ۲۰۲۳ دست‌کم ۲۲۸ کولبر در مناطق مرزی استان‌های آذربایجان غربی، کردستان و کرمانشاه دچار مجروحیت و مصدومیت شدید شدند. از این تعداد ۲۰۵ نفر که ۱۲ تن از آنها کودک بودند با تیراندازی نیروهای نظامی جمهوری اسلامی ایران، ۴ نفر از طریق ضرب و شتم، ۴ نفر در اثر سقوط از ارتفاع در زمان تعقیب و گریز توسط این نیروها و یک نفر هم با تیراندازی نیروهای مرزبانی عراق زخمی شدند. همچنین ۷ نفر در نتیجه تصادفات جاده‌ای، ۳ نفر به دلیل سقوط از ارتفاع و ۴ نفر در اثر انفجار مین در مسیرهای کولبری مصدوم شدند.
اعدام‌ها
شبکه حقوق بشر کردستان اجرای حکم اعدام ۱۵۸ زندانی در زندان‌های مختلف کشور را در سال ۲۰۲۳ گزارش و تایید کرده است. اتهامات اکثر این افراد «قتل عمد» و «جرایم مربوط به مواد مخدر» بوده است.
در این میان سه زندانی سیاسی کُرد به نام‌های محمد مهدی کرمی، محی‌الدین ابراهیمی و سرکوت احمدی در زندان‌های ندامتگاه مرکزی کرج، ارومیه و کرمانشاه اعدام شدند. همچنین ۲ زندانی عقیدتی کُرد اهل سنت به نام‌های قاسم آبسته و ایوب کریمی پس از ۱۴ سال حبس به اتهام «افساد فی‌الارض» در زندان قزلحصار و ۳ زندانی کُرد به نام‌های وفا هناره، آرام عمری بردیانی و رحمان پرهازه و یک زندانی زن تُرک به نام نسیم نمازی به اتهام «مشارکت در همکاری اطلاعاتی و جاسوسی به نفع اسرائیل» در زندان مرکزی ارومیه اعدام شدند.
* شبکه حقوق بشر کردستان به دلیل اهمیت اصل حق حیات، در انتشار و ثبت اخبار و آمار اعدام، فارغ از تعلق اتنیکی افراد و محل اجرای حکم، تمام مواردی که از طریق منابع معتبر به اطلاع این نهاد می‌رسد را پس از راستی آزمایی منتشر می‌کند.
زندانیان سیاسی و عقیدتی محکوم به اعدام
در حال حاضر دست‌کم ۱۱ زندانی سیاسی کُرد و زندانی عقیدتی کُرد اهل سنت به نام‌های رضا رسایی، یوسف احمدی، نایب عسکری، خسرو بشارت، انور خضری، کامران شیخه، فرهاد سلیمی، پژمان فاتحی، محسن مظلوم، محمد فرامرزی و وفا آذربار با احکام بدوی و قطعی اعدام در زندان‌های ارومیه، قزلحصار کرج، سنندج ، کرمانشاه و بازداشتگاه نامعلوم به سر می‌برند. اتهامات این افراد «افساد فی‌الارض»، «محاربه» از طریق عضویت در احزاب اپوزیسیون کُرد یا گروه‌های مذهبی اهل سنت و «مباشرت در قتل» عنوان شده است.
ـ رضا رسایی به دنبال حضور در مراسم سالگرد سید خلیل عالی نژاد از هنرمندان و بزرگان یارسان که در تاریخ ۲۷ آبان ۱۴۰۱ در شهر صحنه برگزار و تحت تاثیر خیزش ژن ژیان ئازادی به صحنه اعتراضات مردمی تبدیل شد، در تاریخ ۳ آذر ۱۴۰۱ توسط پلیس آگاهی در شهر کرج بازداشت شد. او در دوره بازداشت برای انجام اعترافات اجباری مورد شکنجه‌های شدید جسمی و روحی قرار گرفت و در شعبه ۲ دادگاه کیفری یک کرمانشاه به اتهام‌های «مباشرت در قتل عمد» رئیس سازمان اطلاعات سپاه پاسداران شهرستان صحنه، «مباشرت در ایراد جراحات عمدی غیرکشنده غیر منتهی به مرگ»، «تظاهر و قدرت نمایی با چاقو» و «اخلال در نظم عمومی از طریق ایجاد هیاهو و جنجال» به اعدام (قصاص نفس)، پرداخت دیه، یک سال حبس تعزیری و ۷۴ ضربه شلاق محکوم شد. این حکم در دیوان عالی کشور تایید شده است.
ـ نایب عسکری در تاریخ ۴ فروردین ۱۴۰۰ توسط نیروهای سازمان اطلاعات سپاه پاسداران ارومیه بازداشت و پس از ۳ ماه نگهداری در بازداشتگاه این نهاد امنیتی و تحمل شکنجه‌های جسمی و روحی به زندان مرکزی این شهر منتقل شد. پس از بازداشت وی، سازمان اطلاعات سپاه پاسداران به او اعلام کرد که در سال ۱۳۹۷ از سوی دادگاه انقلاب اسلامی ارومیه به صورت غیابی به اتهام «محاربه» از طریق عضویت در حزب حیات آزاد کردستان (پژاک) به اعدام محکوم شده است. پس از اعتراض این زندانی سیاسی به صدور حکم اعدام غیابی، این حکم نقض و به شعبه دوم دادگاه انقلاب اسلامی ارومیه ارجاع شد، اما در مهر ۱۴۰۲ مجددا به اعدام محکوم شد.
ـ یوسف احمدی در تاریخ ۷ اردیبهشت ۱۳۹۹ توسط نیروهای امنیتی در بانه بازداشت و به مدت طولانی در سلول انفرادی یک بازداشتگاه امنیتی در سنندج نگهداری و تحت شکنجه‌های شدید جسمی و روحی قرار گرفت. او در شهریور ۱۴۰۲ از سوی شعبه اول دادگاه انقلاب اسلامی سنندج به اتهام «بغی» از طریق عضویت در حزب دمکرات کردستان ایران و «مشارکت در قتل دو عضو سپاه پاسداران انقلاب اسلامی» به اعدام محکوم شد.
ـ انور خضری، کامران شیخه، خسرو بشارت و فرهاد سلیمی در فاصله زمانی اواسط آذر تا اوایل بهمن ۱۳۸۸ در شهرهای سقز و مهاباد از سوی نیروهای امنیتی بازداشت و به بازداشتگاه اداره اطلاعات ارومیه منتقل شدند. آنها به مدت چند ماه در این بازداشتگاه امنیتی برای انجام اعترافات اجباری مورد شکنجه شدید جسمی و روحی قرار گرفتند.
اواخر اسفند ۱۳۹۴ جلسه دادگاه این افراد به همراه سه هم‌پرونده‌ایی دیگرشان به نام های ایوب کریمی، قاسم آبسته و داوود عبدالهی به اتهاماتی همچون «اقدام علیه امنیت ملی»، «تبلیغ علیه نظام»، «عضویت در گروه‌های سلفی» و «افساد فی‌الارض» در شعبه ۲۸ دادگاه انقلاب اسلامی تهران برگزار شد و در ۵ خرداد ۱۳۹۵ صدور حکم اعدام به صورت رسمی به آنها ابلاغ شد. بعد از اعتراض وکیل پرونده به این حکم، پرونده به دیوان عالی کشور ارجاع و اواخر سال ۱۳۹۵ این حکم نقض شد.
پس از ارجاع این پرونده به شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب اسلامی تهران در خرداد ۱۳۹۷ این ۷ زندانی بار دیگر به اتهام «افساد فی الارض» به اعدام محکوم شدند. پس از اعتراض وکیل این پرونده به حکم صادره، پرونده به شعبه ۴۱ دیوان عالی کشور ارجاع و در بهمن ۱۳۹۸ این حکم عینا تایید شد. حکم اعدام ایوب کریمی، قاسم آبسته و داوود عبدالهی اجرا شده است.
– پژمان فاتحی، محسن مظلوم، محمد فرامرزی و وفا آذربار که در تاریخ ۱ مرداد ۱۴۰۱ توسط نیروهای امنیتی در یکی از روستاهای شهرستان ارومیه بازداشت شدند، حدود دو ماه پیش در یک روند دادرسی ناعادلانه از سوی شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب اسلامی تهران به ریاست قاضی ایمان افشاری به اتهام «محاربه » و «جاسوسی برای اسرائیل» به اعدام محکوم شده‌اند.
پس از اعتراض وکیل تسخیری پرونده به حکم صادره، پرونده به شعبه ۹ دیوان عالی کشور ارجاع و در روزهای گذشته عینا تایید شده است. این حکم پس از تایید در دیوان عالی کشور به اجرای احکام دادگاه تهران ارسال و هر لحظه خطر اجرای حکم اعدام این چهار زندانی سیاسی کُرد وجود دارد.
محمد فرامرزی، ۲۸ ساله و اهل دهگلان، محسن مظلوم، ۲۷ ساله و اهل مهاباد، وفا آذربار، ۲۶ ساله و اهل بوکان و پژمان فاتحی، ۲۸ ساله و اهل کامیاران در تاریخ ۱ مرداد ۱۴۰۱ توسط ماموران وزارت اطلاعات در یکی از روستاهای شهرستان ارومیه بازداشت شدند. آنها از زمان بازداشت تا کنون از حق ملاقات با خانواده و داشتن وکیل تعیینی محروم بوده‌اند و حتی زندان محل نگهداری آنها نیز مشخص نیست.
خطر صدور حکم اعدام برای زندانیان متهم به «محاربه» و «افساد بی‌الارض»
در حال حاضر دست‌کم ۱۳ زندانی سیاسی کُرد به نام‌های حاتم اوزدمیر، شاکر بهروز، پوریا جواهری، سردار شاەمرادی، رضا اسلام‌دوست، فرهاد طەزاده، فرزاد طەزاده، شهرام معروف‌مولا، هیمن شاهی، فریاد حمزەشور، رئوف شیخ‌معروفی، کامران سلطانی، محمد فرجی که اکثریت آنها در جریان خیزش ژن ژیان ئازادی در شهرهای اشنویه، بوکان، سنندج و کامیاران توسط نیروهای امنیتی بازداشت شدند و در حال حاضر در زندان‌های ارومیه، سنندج، اشنویه، نقده و بوکان به سر می‌بردند، با اتهام «محاربه» و «بغی» در خطر صدور حکم قرار دارند.
ـ حاتم اوزدمیر و شاکر بهروز، زندانیان سیاسی کُرد که پیشتر به اتهام «محاربه» از طریق عضویت در یکی از احزاب اپوزیسیون کُرد به اعدام محکوم شده بودند پس از نقض حکم اعدامشان در دیوانی عالی کشور منتظر رسیدگی مجدد در دادگاه هم‌عرض در ارومیه هستند.
ـ پوریا جواهری، اهل کامیاران در تاریخ ۸ آذر ۱۴۰۱ پس از احضار به ستاد خبری سازمان اطلاعات سپاه پاسداران این شهر بازداشت شد. در چند ماه گذشته پرونده وی با اتهاماتی از جمله «محاربه» به شعبه اول دادگاه انقلاب اسلامی سنندج ارسال شده است. او در زمان بازداشت مورد شکنجه‌های شدید جسمی و روحی قرار گرفته است.
ـ سردار شاهمرادی، پاییز ۱۴۰۱ در جریان خیزش ژن ژیان ئازادی توسط نیروهای امنیتی در شهر سنندج بازداشت و در دادگاه به «محاربه» متهم شد. اتهام وی «مشارکت در قتل یکی از ماموران نیروی انتظامی» در روز چهلم جان‌باختگان اعتراضات مردمی سنندج در تاریخ ۲۶ آبان ۱۴۰۱ عنوان شده است. اتهامی که با وجود شکنجه‌های شدید جسمی و روحی برای انجام اعترافات اجباری آن را رد کرده است.
ـ رضا اسلام‌دوست، فرهاد طەزاده، فرزاد طەزاده، شهرام معروف مولا، هیمن شاهی و فریاد حمزەشور در جریان خیزش ژن ژیان ئازادی توسط نیروهای امنیتی در شهر اشنویه بازداشت و در دادگاه به «محاربه» متهم شدند. این افراد در زمان بازداشت برای انجام اعترافات اجباری مورد شکنجه شدید جسمی و روحی قرار گرفته‌اند.
ـ رئوف شیخ‌معروفی، کامران سلطانی، محمد فرجی در جریان خیزش ژن ژیان ئازادی توسط نیروهای امنیتی در شهر بوکان بازداشت و در دادگاه به «محاربه» متهم شدند. و پس از چند ماه بازجویی در یک بازداشتگاه امنیتی در ارومیه به زندان بوکان منتقل شده‌اند. آنها در زمان بازداشت برای انجام اعترافات اجباری مورد شکنجه شدید جسمی و روحی قرار گرفته‌اند.
قتل در بازداشتگاه و زندان
در سال ۲۰۲۳ دست‌کم ۵ شهروند کُرد به نام‌های سامان درویشی، موسی اسماعیلی، پیمان گلوانی، پویا بابایی و منصور سلامت در زندان‌ها و بازداشتگاه‌های ایران زیر شکنجه کشته شدند.
ـ سامان درویشی، ۳۱ ساله، اهل هرسین که از حدود یک سال پیش به اتهام سرقت بازداشت شده بود در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۲ در تیپ دو زندان تهران بزرگ از سوی ماموران زندان مورد شکنجه قرار گرفت و کشته شد.
ـ موسی اسماعیل، ۳۱ ساله، اهل روستای «پسوه» پیرانشهر در تاریخ ۱۷ اردیبهشت ۱۴۰۲ توسط ماموران اداره اطلاعات بازداشت و به بازداشتگاه این نهاد امنیتی در ارومیه منتقل شد. در تاریخ ۱۷ تیر ماموران امنیتی در تماس با خانواده وی از جان‌باختن او در بازداشتگاه اداره اطلاعات خبر دادند.
ـ پیمان گلوانی، ۲۴ ساله، اهل مهاباد در تاریخ ۴ تیر ۱۴۰۲ بدون ارائه حکم قضایی توسط ماموران امنیتی بازداشت و به بازداشتگاه اداره اطلاعات ارومیه منتقل شد. او در بازداشتگاه زیر شکنجه بازجویان امنیتی کشته شد.
ـ پویا بابایی، کاسبکار ۲۶ ساله اهل جوانرود که توسط نیروهای انتظامی به ظن حمل کالای قاچاق در نزدیکی شهر حمیل بازداشت شده بود، در تاریخ ۱۷ شهریور ۱۴۰۲ به دلیل «ضربه مغزی» ناشی از ضرب و شتم توسط ماموران در بازداشتگاه نیروی انتظامی در شهر کرمانشاه کشته شد.
ـ منصور سلامت، اهل روستای «پسان» ارومیه در تاریخ ۶ دی ۱۴۰۲ به اتهام «نگهداری سلاح شکاری» با یورش نیروهای پلیس امنیت به منزل خانوادگی‌اش بازداشت شد. وی به بازداشتگاه پلیس امنیت ارومیه مشهور به بازداشتگاه «دوقوز پله» منتقل و پس از چند ساعت در اثر شکنجه ماموران کشته شد.
مرگ زندانیان به دلیل محرومیت از رسیدگی پزشکی
در سال ۲۰۲۳ دست‌کم دو زندانی کُرد به نام‌های عبدالله بدوی و ناصر حسن‌پور در تاریخ‌های ۲۶ فروردین و ۱۱ اردیبهشت ۱۴۰۲ به دلیل محرومیت از دسترسی به خدمات درمانی و پزشکی در زندان ارومیه جان باختند.
قتل شهروندان
در سال ۲۰۲۳ دست‌کم ۱۴ شهروند کُرد به نام‌های آرمیتا گراوند، داریا میکاییلی، مختار فتحی، بهزاد عزیزی، آزاد رضایی، آزاد ستارپناه، عین‌اله قادرنژاد، قاضی مصطفی علی، سیروس شکری، علی نظری، رحمان شمس، محمد مهردادی، حامد باقری، واحد قادری در استان‌های کرمانشاه، کردستان، آذربایجان غربی، تهران و البرز توسط نیروهای انتظامی، سپاه و حجاب‌بان حکومتی به قتل رسیدند.
ـ داریا میکائیلی، اهل سلماس و ساکن ارومیه در تاریخ ۱۲ بهمن ۱۴۰۱ در محله کشتارگاه این شهر با تیراندازی نیروهای انتظامی مجروح و پس از چند به دلیل شدت خونریزی در بیمارستان جان باخت. نیروهای انتظامی به ظن حمل کالای قاچاق ابتدا خودروی شخصی وی را هدف تیراندازی قرار دادند و پس از توقف، مستقیما به سمت او شلیک کردند.
ـ مختار فتحی، اهل سقز در تاریخ ۲۹ بهمن ۱۴۰۱ با تیراندازی نیروهای انتظامی به ظن حمل کالای قاچاق کشته شد.
ـ بهزاد عزیزی، شهروند ۱۹ ساله اهل روستای «دره شیخان» بانه در تاریخ ۲ فروردین ۱۴۰۲ در ایست بازرسی ورودی این شهر بار تیراندازی نیروهای سپاه پاسداران کشته شد.
ـ آزاد رضایی، اهل کرمانشاه در تاریخ ۷ فروردین ۱۴۰۲ در حالی که با خودروی شخصی‌اش در حوالی میدان نیایش شهر کرمانشاه در حال حرکت بود، از سوی ماموران کلانتری مورد تعقیب و گریز قرار گرفت و در نتیجه تیراندازی ماموران کلانتری و اصابت گلوله به سرش کشته شد.
ـ عین‌اله قادرنژاد در تاریخ ۱۳ فروردین ۱۴۰۲ زمانی که گروهی از کاسبکاران مرزی در منطقه «گادر» شهرستان اشنویه استان آذربایجان غربی از سوی نیروهای نظامی هدف تیراندازی قرار گرفتند، کشته شد.
ـ قاضی مصطفی علی، شهروند ۵۰ ساله اهل اقلیم کردستان در تاریخ ۲۰ تیر ۱۴۰۲ هنگام مهار آتش‌سوزی مناطق مرزی در خاک اقلیم از سوی نیروهای سپاه پاسداران مستقر در منطقه مرزی «بمو» بخش «ازگله» شهرستان ثلاث باباجانی استان کرمانشاه هدف تیراندازی قرار گرفته و کشته شد.
ـ علی نظری در تاریخ ۳ تیر ۱۴۰۲در چهار راه اصلی محله «جعفرآباد» شهر کرمانشاه هدف تیراندازی ماموران کلانتری قرار گرفت و کشته شد.
ـ سیروس شکری، سرباز وظیفه اهل سلماس در تاریخ ۲ مرداد ۱۴۰۲ در اثر تیراندازی در پایگاه سپاه ارومیه کشته شد.
به گفته یکی از نزدیکان این سرباز، به دلیل اینکه یکی از پسر عموهای این شهروند به نام موسی کوبانی از جان‌باختگان شناخته شده جنگ علیه داعش در کوبانی بوده و همچنین به دلیل بحث‌های سیاسی وی با نیروهای سپاه در این پایگاه، او چندین بار از سوی یکی از فرماندهان این پایگاه مورد تهدید قرار گرفته بود. وی همچنین در چند ماه گذشته در ادامه این فشارها، به ۳ ماه اضافه اجباری در سربازی محکوم شده بود.»
به گفته این منبع، مسئولین پایگاه سپاه پس از کشته شدن سیروس شکری ابتدا شایعه‌ای در خصوص حمله نیروهای یکی از احزاب کُرد به این پایگاه و کشته شدن وی در نتیجه این درگیری منتشر کرده بودند اما پس از چند ساعت این‌بار با انتشار شایعه‌ای دیگر از خودکشی وی در پایگاه خبر داده بودند. این در حالی است که پس از انتقال جسد سیروش شکری به پزشکی قانونی و انجام کالبدشکافی به خانواده شکری اعلام شده است که وی از فاصله دور با اصابت گلوله کشته شده است و فرضیه خودکشی وی را رده کرده‌اند.
ـ رحمان شمس، سرباز وظیفه اهل ماکو، در تاریخ ۲۶ مرداد ۱۴۰۲ در اثر تیراندازی مافوق خود در پایگاه ارتش در قصرشیرین کشته شد.
ـ محمد مهردادی، سرهنگ بازنشسته سپاه پاسداران اهل مهران استان ایلام در تاریخ ۱۴ شهریور ۱۴۰۲ پس از حضور اعتراضی در مقابل ستاد فرماندهی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در تهران با تیراندازی محافظ یکی از فرمانده‌هان ارشد سپاه کشته شد.
ـ حامد باقری، اهل روستای «تجر اکبر کلهر» اسلام‌آباد غرب استان کرمانشاه در تاریخ ٢٢ شهریور ماه ١۴٠٢ در گلشهر کرج با تیراندازی نیروهای انتظامی کشته شد.
ـ واحد قادری، کاسبکار اهل سقز در تاریخ ۲۹ مهر ۱۴۰۲ زمانی که با خودروی شخصی‌اش در جاده سرشیو این شهر در حال حرکت بود، خودروی او به ظن حمل کالای قاچاق از سوی نیروهای انتظامی مورد تیراندازی و تعقیب و گریز قرار گرفت و پس از اصابت گلوله و واژگونی خودرو کشته شد.
ـ آرمیتا گراوند متولد ۱۳ فروردین ۱۳۸۵ در کرمانشاه بود. خانواده او اهل کوهدشت استان لرستان هستند و طی سال‌های اخیر در تهران سکونت داشتند. این دختر ۱۷ ساله در تاریخ ۹ مهر ۱۴۰۲ در خط متروی شهدا تهران به دلیل نداشتن حجاب بر سر، مورد ضرب و شتم ماموران حکومتی (حجاب‌بان) قرار گرفت و به دلیل ضربه به سرش دچار بیهوشی شد. در تاریخ ۶ آبان خبرگزاری‌های حکومتی ایران، خبر مرگ آرمیتا گراوند را پس از ۲۸ روز کما و بستری بودن در بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان فجر تهران، اعلام کردند.
ـ آزاد ستارپناه، کاسبکار اهل سقز در تاریخ ۱۶ آبان ۱۴۰۲ در منطقه مرزی «هنگه‌ژال» شهرستان بانه استان کردستان پس از درگیری لفظی با نیروهای هنگ مرزی از سوی این ماموران هدف تیراندازی قرار گرفت و کشته شد.
مرگ مشکوک شهروندان
در خرداد ماه ۱۴۰۲ دو نفر در شهر آبدانان به شیوه‌ایی مشکوک جان باختند.
ـ بامشاد سلیمان خانی، ۲۱ ساله، اهل آبدانان و دانشجوی کارشناسی مهندسی مکانیک در دانشگاه ایلام در تاریخ ۳ خرداد و پس از آزادی از زندان به خانه برمی‌گردد، اما نیمه شب با علایم مسمومیت به بیمارستان منتقل و در تاریخ ۷ خرداد در بیمارستان جان باخت. مرگ مشکوک این جوان موجی از اعتراضات مردمی و اعتصابات بازار در شهر آبدانان را به دنبال داشت.
ـ منصوره سگوند، ۱۸ ساله، اهل خرم آباد و دانشجوی رشته حقوق دانشگاه پیام نور آبدانان، چند روز پس از قطع همکاری با نیروی انتظامی به عنوان نیروی افتخاری و اعلام آن در حساب اینستاگرامی‌اش به طرز مشکوکی بر اثر ایست قلبی جان سپرد.
قتل‌های فراقضایی
در سال ۲۰۲۳ سه عضو حزب دمکرات کردستان ایران در خاک اقلیم کردستان ترور شدند. لقمان آجی و عادل مهاجر در تاریخ ۱۶ تیر در حوالی شهر قلادزه و سیامند شابویی در تاریخ ۲۱ تیر ۱۴۰۲ در حوالی شهر اربیل توسط نیروهای جمهوری اسلامی ایران کشته شدند.
سهراب رحمتی، فعال سیاسی و از اعضای کانون وکلای اقلیم کردستان که وکالت چند پرونده قتل‌های فراقضایی مخالفان جمهوری اسلامی ایران را برعهده داشت، در تاریخ ۲۵ آبان ۱۴۰۲ در شهر اربیل از طرف نیروهای جمهوری اسلامی ایران مورد سوء قصد مسلحانه قرار گرفت و مجروح شد.
مرگ کارگران در حین کار
در سال ۲۰۲۳ دست‌کم ۳۶ کارگر کُرد از جمله ۲ کودک در نتیجه حوادث حین کار جان خود را از دست دادند. همچنین بر اساس گزارش پزشکی قانونی کرمانشاه تنها در این استان ۲۷ کارگر در فاصله زمانی ۲۱ مارس تا ۲۱ نوامبر ۲۰۲۳ بر اثر حوادث ناشی از کار جان باختند. عمده دلایل بروز حوادث منجر به مرگ کارگران، نبود استانداردهای ایمنی در محل کار است.
دو کارگر پتروشیمی چوار ایلام نیز پس از اخراج، اقدام به خودکشی کردند و جان باختند.
زن کشی
در سال ۲۰۲۳ دست‌کم ۳۱ مورد زن‌کشی در کردستان گزارش شده است که ۱۳ مورد آن در استان آذربایجان غربی٬ ۱۲ مورد در استان کرمانشاه، ۴ مورد در استان کردستان و ۲ مورد در استان ایلام بوده است.
سن ۴ نفر از این زنان زیر ۱۸ سال بوده است و دست‌کم ۳ نفر از این زنان قربانی «کودک همسری» بودند.
دلایل این قتل‌ها که عموما توسط مردان خانواده صورت گرفته‌اند، مواردی همچون «اختلاف خانوادگی»، «داشتن رابطه خارج از ازدواج»، «درخواست طلاق»، «مخالفت با ازدواج مجدد شوهر»، «مخالفت با ازدواج مجدد زن پس از طلاق» و مواردی که از آنها با عنوان «انگیزه ناموسی» نام برده می‌شود، اعلام شده است.
انفجار مین و مهمات جنگی
در سال ۲۰۲۳ در نتیجه انفجار مین و مهمات جنگی در استان‌های آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه و ایلام دست‌کم ۸ نفر کشته و ۶ نفر مجروح شدند. همچنین یک شهروند اهل بانه در نتیجه انفجار مین در اقلیم کردستان عراق کشته شده است. سیزده نفر از قربانیان شهروند عادی و یک نفر کارگر شرکت مین‌زدایی بوده است.
بخشی از این مین‌ها و مهمات جنگی از جنگ ایران و عراق و حمله نظامی جمهوری اسلامی به کردستان در دهه ۶۰ شمسی باقی مانده‌اند و بخش دیگر در مانورهای نظامی جمهوری اسلامی ایران و برای مقابله با حضور اعضای احزاب اپوزیسیون کُرد طی سال‌های اخیر در منطقه کارگذاری شده‌اند.
پناهجویان
در سال ۲۰۲۳ دو پناهجوی کُرد به نام‌های هیمن شمامی‌زاده اهل سردشت و اسماعیل دارابی، اهل سرپل‌ذهاب در حالی که قصد داشتند خود را به یکی از کشورهای اروپایی برسانند به ترتیب در تاریخ‌های ۲۰ مهر و ۷ آبان ۱۴۰۲ در جنگل‌های مرز بلاروس و لهستان در نتیجه سرمازدگی جان باختند.
همچنین دو پناهجوی کُرد اهل روستای خانقاه شهرستان پاوه به نام‌های نیما شهسواری و هیوا مصطفایی در تاریخ ٢۴ آذر ۱۴۰۲ در حین عبور از کانال مانش در مسیر آبی فرانسه به انگلیس به دلیل واژگونی قایق‌شان ناپدید و تا کنون از سرنوشت آنها اطلاعی به دست نیامده است.
