بوردان بیر آتلی کئچدی
آتین اویناتدی کئچدی
آی کیمی شفق ساچدی
گون کیمی باتدی کئچدی
چوخ تاسفله بوگون مرداد آیینین ۲۸ی، ادبیاتیمیزین ایلدیریمی، عؤمرونو اجتماعی عدالت و آزادلیق عشقیله باشا ووران، دیلیمیزین، ادبیاتیمیزین و مدنیتیمیزین اینکیشافیندا یورولمازجاسینا بیر عؤمور چالیشان، آذربایجانین تانینمیش اجتماعی و ادبی شخصیتی، گؤرکملی شاعر و ژورنالیستی دوکتور حسن ریاضی (ایلدیریم) کرونا ویروسا یولوخما سببیندن حیاتلا ابدیلیک وداعلاشدی.
حسن ریاضی(ایلدیریم) ۱۳۳۷نجی ایلین بهمن آییندا اوللر ساراب، سونرالار ایسه هریس ماحالینین تابعهسینده اولان جمالآباد کندینده دونیایا گؤز آچمیش، ابتدایی و راهنمایی تحصیلاتینی اؤز کندلری و هریس شهرینده، اورتا مکتبی ایسه تبریزده باشا چاتدیرمیشدیر. استعدادی و علمی سویهسینه گووهنرک، طب اختصاصیندا «علوم پزشکی ایران» دانیشگاهیندان قبول اولموش و تحصیلینی داوام ائتدیرمیشدیر و اوزون ایللر تهرانین «دکتر شریعتی» خستهخاناسیندا اینسانلارین ساغلاملیغی اوچون الیندن گلنی اسیرگمهمیشدیر.
حسن ایلدیریمین آذربایجان ادبیاتیلا تانیشلیغی اؤز عائلهسیندن باشلامیشدیر. آتاسینین آذربایجان ملی نهضتی دؤرو روحونا و شخصیتینه هوپموش آذربایجانچیلیق، یئنی یئتمه ائولادینی ائوینده ساخلادیغی تورکو کیتابلارلا تانیش ائدیر. یئنییئتمه حسن قیش گئجهلری ائولرینه ییغیشان قوهوم- قونشویا آذربایجانین کلاسیک ناغیللاریندان اولان کوراوغلو و اصلی کرم کیمی چاپ اولموش کیتابلاری اوخویور و اؤزوده بو ناغیللارین تاثیری آلتیندا ۱۳۵۴نجی ایلدن آذربایجان ادبیاتی ایله جیددی صورتده ماراقلانیر.
ایران انقلابینین غلبهسی حسن ایلدیریمین آذربایجان ادبیاتیلا تانیشلیغینا الوئریشلی شراییط یارادیر. گنج اولماغینا رغمن، انقلابدان سونرا گئنیش اوخوجو رغبتی قازانان «یولداش» مجلهسینین فعال امکداشلاریندان اولور. اونون بو مجلهنین موختلیف نومرهلرینده یاییلان یازیلاری حسن ایلدیریمین دونیا گؤروشونه، زحمتکشلرین تاپدالانمیش حاقلارینی مودافیعه ائتمهیینه و آذربایجان ملی وارلیغینین حقیقت اولدوغونا آیدین ثوبوتدور.
حسن ایلدیریم انقلابدان سونرا تزه دیل آچمیش آذربایجان مطبوعاتینا یارانان محدودیتلر زامانی اؤز قلمداشلاری و یولداشلاریلا برابر «آرزو کاروانی» آدلی ادبی درنک یارادیر و بو درنهیین چرچیوهسینده مبارز شعریمیزین اؤندری ساییلان اوستاد حبیب ساهرین نیسگیللی اؤلومونه قدهر ادبی فعالیتینه داوام ائدیر. سونرالار «ساهر ادبی مدنی درنهیی»نین قوروجولاریندان اولور و عؤمرونون سونونا کیمی بو درنهیین اداره هیاتینده چالیشمالاریلا ادبیاتیمیزا چوخ درین و مثبت تاثیرلر بوراخیر؛ عینی حالدا تهراندا فعالیت گؤسترن «صابر ادبی انجومنی»ایله چوخ یاخیندان امکداشلیق ائدیر و هر ایکی درنهیین ایشبیرلیگینده اؤنملی مسئولیتلر داشیییر.
حسن ایلدیریمین ۷۰نجی ایللره دایر فعالیتی، آذربایجانین ادبی و مدنی شخصیتلری نامینه بیر چوخ طنطنهلی تدبیرلر و آغیرلامالارین قورولماسیندا و آذربایجان شاعرلری اثرلرینین چاپا حاضیرلانماسیندا قاباریق شکیلده اؤزونو گؤستریر. او بیر تعهدلی شاعر، ادبیاتشوناس و ژورنالیست اولاراق، آذربایجانین دیگر شاعر و یازیچیلارینین اثرلرینی یایماغی اؤز اثرلرینین یاییلماسیندان داها اوستون توتور و بو یولدا فداکارجاسینا دهیرلی ایشلر گؤرور.
حسن ایلدیریم شعرده اوستاد حبیب ساهر مکتبینین یئتیشمهسی اولسادا، ژورنالیسم فعالیتلرینده اوستاد بهزاد بهزادی مکتبینین استعدادلی و باجاریقلی یئتیشمهسی اولموشدور. او ۱۳۸۲نجی ایلدن آردیجیل نشر ائدیلن «آذری» درگیسینین باش یازاری وظیفهسینده ائلیمیزین، دیلیمیزین و مدنیتیمیزین کئشیگینده دورموش و اؤز یازیلاری ایله بؤیوک بیر ادبی ایرثین یارانماسینا سبب اولموشدور.
حسن ایلدیریم اؤز ژورنالیسم فعالیتلریله برابر، یارانان هر بیر آذربایجان درنک، درگی و ادبی محفیللرینین چوخ مسئولیتلی یاردیمجیسی اولموشدور. ۱۳۹۰نجی ایلین ۱۲ شهریوریندن «ایشیق گنجلری» طرفیندن فعالیته باشلایان «ایشیق» (آذربایجان ادبیات و اینجه صنعت سایتی)نین ایلک مشورتچیلریندن اولموش و بو ادبی سایتین ۱۰ ایللیک فعالیتینده چوخ دهیرلری رایلر، مشورتلر و تکلیفلر ایرهلی سورموشدور.
حسن ایلدیریمین اوستاد بهزاد بهزادی ایله برابر نشره حاضیرلادیغی اوچ جیلدلیک «آنا دیلی» درسلیک کیتابلاری و دونیا شؤهرتلی تورک شاعری «ناظیم حیکمتین حیات و یارادیجیلیغیا دایر تدقیق» سامباللی اثری اونون ادبی فعالیتلرینین چوخ دهیرلی بهرهسیندندیر. تاسفله او، حیاتیندا باشقا اثرلرینین چاپ اولماسینا شاهید اولمادی. عؤمرونون سون آیلاریندا یاخین دوستلارینین تکلیفینی قبول ائدهرک بوتون اثرلرینین چاپا حاضیرلانماسینا اجازه وئردی. ۵ جیلدلیک «شعر مجموعهسی»، «ادبی پوبلئستیک مقالهلر توپلوسو»، «دونیا ادبیاتیندان ترجومهلر» اثری چوخ آز بیر مدتده رئداکته اولوب نشره حاضیرلاندی. بو کیتابلاردان «یاغیش یوخوسو» و «گؤزلریمدن آسیلدیم» عنوانلی ایکی شعر مجموعهسی یاخین گلهجکده تبریزین «موغام» نشریاتی طرفیندن اوخوجولارا تقدیم ائدیلهجک. چوخ تاسفله، سئویملی شاعریمیز، آذربایجانیمیزین فداکار اوغلو بو اثرلرینین یاییلماسینین هئچ بیرینه شاهید اولمایاجاق. نییه کی اونون شاعر اورهیینین سون چیرپینتیلاری اوزون ایللر باشقا خستهلره خیدمت گؤستردییی تهرانین «شریعتی» خستهخاناسیندا مرداد آیینین ۲۸ینده بیر یوللوق سوسموشدور.
حیات طرزی، یارادیجیلیق یوللاری و ادبی گؤروشلرینه فخر ائتدیگیمیز سئویملی آذربایجان شاعری، ژورنالیستی و ترجومهچیسی «حسن ایلدیریم»ین آغیر ایتگیسی بوتون آذربایجان ادبیاتینا و مدنی اجتماعیاتیمیزا اوز وئرهن سارسیدیجی و آغیر بیر ایتگیدیر. «آذربایجانیمیزین باشی ساغ اولسون!» دئیه، بو آغیر ایتگینی آذربایجان خالقینا، سئویملی شاعریمیزین حؤرمتلی عائلهسینه، دوست تانیشلارینا و ادبی-مدنی جمعیتیمیزه باش ساغلیغی وئریر، آذربایجان خالقینین فداکار اوغلو و تعهدلی ادبیاتچیسی حسن ریاضی(ایلدیریم)ین شرفلی خاطیرهسینه عشق اولسون دئییریک.
«ساهر ادبی – مدنی درنهیی»
«آذری» فصلنامهسی
«صابر ادبی انجومنی»
«ایشیق» – آذربایجان ادبیات و اینجه صنعت سایتی
«ادبیات سئونلر» گروهو
«ایشیق» درگیسی
«ائلدار موسیقی گروهو»
۲۸/۰۵/۱۴۰۰
سرت سلامت، ای آذربایجان!
«ایلدیریم»ِ ادبیات آذربایجان خاموش شد
سحرگاهان سواری از بر دشت
دمی جولان گرفت و زود بگذشت
چومهتاب سحرگاهان شفق ریخت
چو خورشید شبانگاهان بهدر گشت
(بایاتی آذربایجانی، ترجمۀ سعید سلطانپور)
با تاسف بسیار، امروز ۲۸ مرداد ۱۴۰۰ شخصیت برجسته اجتماعی و ادبی آذربایجان، کوشندۀ راه آزادی و عدالت اجتماعی و تلاشگر خستگیناپذیر توسعۀ فرهنگ و ادبیات آذربایجان، شاعر و روزنامه نگار برجسته دکتر حسن ریاضی (ایلدیریم) به دلیل ابتلا به ویروس کرونا درگذشت.
حسن ریاضی (ایلدیریم) در ۳۰ بهمن ۱۳۳۷ در روستای جمالآبادِ سراب به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی را در شهرهای هریس و مهربان و دبیرستان را در تبریز به پایان برد و سپس در «دانشگاه علوم پزشکی ایران» تحصیلات خود را ادامه داد و سالهای طولانی در بیمارستان دکتر شریعتی تهران در خدمتِ همنوعان خود بود.
حسن ایلدیریم از کودکی در خانواده خود با ادبیات آذربایجان آشنا شد. پدرش که از علاقهمندان نهضت ملی آذربایجان بود، فرزندان خود را در خانه با کتابهای ترکی آشنا کرد و حسن در نوجوانی در شبنشینیهای زمستانی روستا، داستانهای کلاسیک ادبیات آذربایجان مانند «کوراوغلو» و «اصلی و کرم» را برای اقوام و خانواده میخواند. در نتیجۀ همین شیفتگی به ادبیات، از سال ۱۳۵۴ به صورت جدی به مطالعه و نگارش در حوزه زبان و ادبیات آذربایجان پرداخت. انقلاب بهمن ۱۳۵۷، حسن ایلدیریم را در موقعیت مناسبتری برای آشنایی با ادبیات آذربایجان قرار داد. پس از انقلاب، به رغم سنوسال کم، از همکاران فعال مجلۀ پرخوانندۀ «یولداش» بود. نوشتههای او در شمارههای مختلف این مجله اثباتی است بر جهانبینی ارزشمند او در دفاع از حقوق زحمتکشان و دفاع از زبان ترکی آذربایجانی به عنوان سرمایه ملی مردم آذربایجان.
در زمانی که مطبوعات نوپای آذربایجانی با محدودیتهای بسیار روبهرو بودند، همراه با جمعی از دوستان و همکارانش انجمن «آرزو کاروانی» (کاروانِ آرزو) را راهاندازی کرد و فعالیتهای ادبی خود را تا زمان درگذشت حسرتبارِ «حبیب ساهر» در قالب این انجمن ادامه داد. بعدها یکی از بنیانگذاران «انجمن ادبی مدنی ساهر» شد و بهعنوان یکی از ارکان اصلی این انجمن تاثیرات ارزشمندی در ادبیات آذربایجان گذاشت. همزمان همکاری نزدیک او با «انجمن ادبی صابر»، به نزدیکی بیشازپیش دو انجمن ساهر و صابر منجر شد و حسنایلدیریم بهعنوان فصل مشترک این دو نهاد ادبی برجسته آذربایجان، مسؤولیت مهمی در اداره هر دو انجمن داشت.
در دهه ۷۰، حسن ایلدیریم از ارکان اصلی برگزاری مراسم بزرگداشت شخصیتهای ادبی و فرهنگی آذربایجان بود. فعالیتهای او در این دهه همچنین بر انتشار کتاب اشعار شاعران آذربایجانی متمرکز بود. او بهعنوان شاعری توانمند، ادبیاتشناسی آگاه و روزنامهنگاری متعهد، انتشار آثار دیگر شاعران و نویسندگان آذربایجان را بر انتشار آثار خودش مقدم دانست و در این راه فعالیتهای ارزشمند و فداکارانهای انجام داد.
حسن ایلدیریم پرورشیافتۀ مکتبِ شعرِ «حبیب ساهر» و در عرصه روزنامهنگاری، دانشجوی با استعداد و فرزند خَلف مکتب دکتر «بهزاد بهزادی» بود. او از سال ۱۳۸۲ به عنوان سردبیر فصلنامه آذری، نگهبان زبان، فرهنگ و ادبیات ترکی آذربایجانی شد و با کوشش بسیار این فصلنامه را به عنوان میراث ماندگار مردم آذربایجان، نزدیک به دو دهه ادامه داد.
او به عنوان روزنامهنگاری متعهد، همراه همیشگی تمامی انجمنها، مطبوعات و محافل ادبی آذربایجان بود. در ابتدای دهه ۹۰ شمسی با راهاندازی سایت ایشیق از سوی «ایشیق گنجلری»، به عنوان مشاور اصلی این سایت در کنار جوانان ایشیق بود و با راهاندازی «مجله ایشیق» تمامقد به حمایت فکری و معنوی خود از آن ادامه داد.
کتاب سهجلدی «آنا دیلی» -که حاصل کوشش مشترک حسن ایلدیریم و دکتر بهزاد بهزادی در تدوین آیین نگارش و دستور زبان ترکی آذربایجانی است- و همچنین «شناختنامه ناظم حکمت» از مهمترین آثاری هستند که او در حیات ادبی خود باقی گذاشت. در ماههای پایانی عمر خود با اصرار دوستان نزدیکش، پذیرفت که مجموعه آثار خود را برای آمادهسازی در اختیار ناشر قرار دهد. «مجموعه اشعار» در ۵ جلد، کتاب «مجموعه مقالات نقد ادبی» و همچنین کتاب «ترجمههایی از ادبیات جهان» در زمانی کوتاه آماده نشر شد. از این کتابها، دو مجموعه شعر «یاغیش یوخوسو» (رویای باران) و «گؤزلریمدن آسیلدیم» (از چشمانم آویخته شدم) به زودی از سوی «نشر موغام» در تبریز در اختیار مخاطبان قرار خواهد گرفت.
افسوس که فرزند فداکار آذربایجان شاهد انتشار هیچیک از این کتابها نبود و قلبِ شاعر او، در همان بیمارستانی که سالها در آن به دیگر بیماران خدمت کرده بود، برای همیشه از تپش باز ایستاد.
فقدان حسن ایلدیریم، ضربهای سخت بر پیکر ادبیات و فرهنگ آذربایجان است. این فقدان را به مردم آذربایجان، خانواده او، دوستانش و کوشندگان ادبیات آذربایجان تسلیت میگوییم و خاطرۀ شاعر متعهد و شریف آذربایجان را در یاد خود زنده نگه میداریم: سرت سلامت، ای آذربایجان!
انجمن ادبی – مدنی ساهر
فصلنامه آذری
انجمن ادبی صابر
سایت ایشیق»
گروه ادبیات سئونلر
مجله ایشیق
گروه موسیقی ائلدار
۲۸/۰۵/۱۴۰۰
Başın sağ olsun azərbaycan!
Burdan bir atlı keçdi
Atin oynatdı keçdi
Ay kimi şəfəq saçdı
Gün kimi batdı keçdi
Azərbaycan ədəbiyyatının ildırımı susdu…
Çox tasuflə bugün iyul ayının 19-nda, ədəbiyyatımızın ildırımı, ömrünü ictimaei ədalət və azadlıq eşqilə başa vuran, dilimizin, ədəbiyyatımızın və mədənitimizin inkişafında yorulmazcasına bir ömür çalışan, azərbaycanin taninmiş ictimaei və ədəbi şəxsiyyəti, görkəmli şair və jurnalisti doktor Həsən Riyazi (İldırım) korona virusa yoluxma səbəbindən həyatla əbədilik vidalaşdı.
Həsən Riyazi(İldırım) 1958-ci ilin bəhmən ayında əvvəllər Sarab, sonralar isə Hıris şəharının tabeəsində olan Camalabad kəndində dunyaya göz açmış, ıbtıdayı təhsılatını öz kəndləri və Hıris şəhərində, orta məktəbi isə Təbrizdə başa çatdırmışdır. İstedadı və elmi səviyyəsinə güvənərək, tibb ixtisasında «ulüm pezeşki iran» unversitetinə qəbul olmuş və təhsilini davam etdirmişdir və uzun illər Tehranın «Doktor Şəriyəti» xəstəxanasında insanlarin sağlamlığı üçün əlindən gələni əsirgəməmişdir.
Həsən İldırımın azərbaycan ədəbiyyatıla tanışlığı öz ailəsindən başlamışdır. Atasının azərbaycanli nehzəti dövrü ruhuna və şəxsiyyətinə hopmuş azərbaycançiliq, yeni yetmə evladını evində saxladığı türkü kitablarla tanış edir. Yeniyetmə Həsən qış gecələri evlərinə yığışan qohum- qonşuya azərbaycanin kılassık nağıllarından olan koroğlu və əsli kərəm kimi çap olmuş kitabları oxuyur və özüdə bu nağılların tasırı altında 1975-ci ildən azərbaycan ədəbiyyatı ilə ciddi surətdə maraqlanır.
İran ınqlabının qələbəsi Həsən ildırımın azərbaycan ədəbiyyatıla tanışlığına əlverişli şərayıt yaradır. gənc olmağına rəğmən, ınqlabdan sonra geniş oxucu rəğbəti qazanan «YOlDAŞ» məcəlləsinin fəal əmkdaşlarından olur. Onun bu məcəllənin muxtəlif nömrələrində yayılan yazıları Həsən ildırımın dunya görüşünə, zǝhmǝtkşlərin tapdalanmış haqlarını mudafiyə etməyinə və azərbaycanli varlığının həqiqət olduğuna aydın sübütdür.
Həsən ildırım ınqlabdan sonra təzə dil açmış azərbaycan mətbuatına yaranan məhdudıyətlər zamani öz qələmdaşlari və yoldaşlarıla bərabər «Arzu Karvanı» adlı ədəbi dərnək yaradır və bu dərnəyin çərçüvəsində bariz şerimizin öndri sayılan ustad Həbib Sahrın nisgilli ölümünə qədər ədəbi fəaliyyətinə davam edir. sonralar «Sahir ədəbi mədəni dərnəyi»nin qurucularından olur və ömrünün sonuna kimi bu dərnəyin ıdarə heiətində çalışmalarıla ədəbiyyatımıza çox dərin və musbət tasırlər buraxır; eyni halda Tehranda fəaliyyət göstərən «Sabir ədəbi əncüməni»ilə çox yaxından əməkdaşlıq edir və hər iki dərnəyin işbirliyində önəmli məsuliyətlər daşıyır.
Həsən ildırımın 90-ci illərə dair fəaliyyəti, azərbaycanin ədəbi və mədəni şəxsiyyətləri naminə bir çox təntənəli tədbirlər və ağırlamaların qurulmasında və azərbaycan şairləri əsərlərinin çapa hazirlanmasinda qabarıq şəkildə özünü göstərir. O bir təhudli şair, ədəbiyyatşunas və jurnalist olaraq, azərbaycanin digər şair və yazıçılarının əsərlərini yaymağı öz əsərlrinin yayılmasından daha üstün tutur və bu yolda fədakarcasına dəyrli işlər görür.
Həsən ildırım şeirdə ustad Həbib Sahir məktəbinin yetişməsi olsada, jurnalısm fəaliyyətlərində ustad Behzad behzadı məktəbinin ıstedadlı və bacarıqlı yetişməsi olmuşdur. O 2003-ci ildən ardıcıl nəşr edilən «Azəri» dərgisinin baş yazarı vəzifəsində elimizin, dilimizin və mədəniyətmizin keşiyində durmuş və öz yazıları ilə böyük bir ədəbi irsin yaranmasına səbəb olmuşdur.
Həsən ildırım öz jurnalısm fəaliyyətlrilə bərabər, yaranan hər bir azərbaycan dərnək, dərgi və ədəbi məhfillərinin çox məsuliyətli yardımçısı olmuşdur. 2011-ci ilin 12 şəhrivərindən «İşıq gəncləri» tərəfindən fəaliyətə başlayan «İşıq» (Azərbaycan ədəbiyyat və incə sənət saiti)nin ilk məşvərətçılərindən olmuş və bu ədəbi saitin 10 illik fəaliyyətində çox dəyrləri raylər, məşvərətlər və təkliflər irəli surmuşdur.
Həsən ildırımın ustad Behzad Behzadı ilə bərabər nəşrə hazirladiği uç cildlik «Ana dili» dərslik kitabları və dunya şöhrətli türk şairi «Nazım Hikmətin həyat və yaradıcılığına dair tədqiq» samballı əsəri onun ədəbi fəaliyyətlrinin çox dəyərli bəhərəsindəndir. Tasuflə o, həyatinda başqa əsərlrinin çap olmasına şahid olmadı. Ömrünün son aylarında yaxın dostlarının təklifini qəbul edərək bütün əsərlrinin çapa hazirlanmasina icazə verdi. 5 cildlik «şeir məcmuəsi», «ədəbi püblisistik məqalələr toplusu», «dunya ədəbiyyatından tərcümələr» əsəri çox az bir muddətdə redaktə olub nəşrə hazirlandi. bu kitablardan «Yağış Yüxüsü» və «Gözlərimdən Asıldım» unvanlı iki şeir məcmuəsi yaxın gələcəkdə Təbrizin «Müğam» nəşriyyatı tərəfindən oxuculara təqdim ediləcək. Çox təsuflə, sevimli şairimiz, azərbaycanimizin fədakar oğlu bu əsərlərinin yayılmasının heç birinə şahid olmayacaq. Niyə ki onun şair urəyının son çırpıntıları uzun illər başqa xəstələrə xidmət göstərdiyi Tehranın «Şəriyəti» xəstəxanasında iyul ayının 19-ndə bir yolluq susmuşdur.
Həyat tərzi, yaradıcılıq yolları və ədəbi görüşlərinə fəxr etdiyimiz sevimli azərbaycan şairi, jurnalisti və tərcüməçisi «Həsən İldırım»ın ağır itgisi bütün azərbaycan ədəbiyyatına və mədəni ictimaiyyatımızə üz verən sarsıdıcı və ağır bir itgidir. «Azərbaycanimizin başı sağ olsun!» deyə, bu ağır itgini azərbaycan xalqına, sevimli şairimizin hörmətli ailəsinə, dost tanışlarına və ədəbi-mədəni cəmiyyətimizə baş sağlığı verir, azərbaycan xalqının fədakar oğlu və təhudli ədəbiyyatçısı Həsən Riyazi(İldırım)ın şərəfli xatirəsinə eşq olsun deyirik.
«Sahir ədəbi – mədəni dərnəyi»
«Azəri» fəsilnaməsı
«Sabir ədəbi əncüməni»
«İşıq» – azərbaycan mədəniyyat və incə sənət saiti
«Ədəbiyyat sevnlər» gurühü
«İşıq» dərgisi
«Eldar musiqi gurühü»
۱۹/iyul/2021
گرامی باد نام و یادشون . مرد آزاداندیش و سالک خستگی ناپذیر راه آزادی .