تا به حال یک مدرسه کپری دیده‌اید؟ در مدارس کپری، معمولا دانش‌آموزان سنین بین ۷ تا ۱۲ سال درس می‌خوانند. این مدارس با استفاده از مصالح بومی ساخته می‌شوند اما به هیچ‌وجه محیط مناسبی برای آموزش نیستند. داخل آن‌ها بسیار گرم است و در طول زمانی که دانش‌آموزان در آن درس می‌خوانند امنیت کافی از نظر ورود حشرات و حیوانات کشنده مثل عقرب و مار ندارد
با شروع مهر ۱۴۰۲، افتتاح مدارس در مناطق مرکزی استان سیستان و بلوچستان هم دوباره جان تازه‌ای گرفته‌است. در تازه‌ترین آن‌ها، سه مدرسه در تفتانِ خاش و ایرانشهر و روستاهای صعب‌العبور شهرستان مهرستان افتتاح شده‌است. این مدارس توسط موسسه نیکوکاری مهرآفرین افتتاح شده‌است. موسسه‌ای که قصد دارد، تمام مدارس کپری سیستان و بلوچستان را برچیند.
مدارس کپری، شکلی از مدارس است که دانش‌آموزان در سنین معمولا بین ۷ تا ۱۲ سالگی در آن درس می‌خوانند. این مدارس با استفاده از مصالح بومی ساخته می‌شوند اما به هیچ‌وجه محیط مناسبی برای آموزش نیستند. داخل آن‌ها بسیار گرم است و در طول زمانی که دانش‌آموزان در آن درس می‌خوانند امنیت کافی از نظر ورود حشرات و حیوانات کشنده مثل عقرب و مار ندارد.
نمونه یکی از این مدارس را می‌شود در روستای آواران دید. روستایی که علی‌رغم نزدیکی به جاده اصلی و مسیر آسفالته، نه مدرسه مناسب دارد و نه برق. این درحالیست که دکل‌های فشار قوی برق درست از بالای سر این روستا عبور می‌کنند.
شهرستان مهرستان، یکی از محروم‌ترین شهرستان‌های استان سیستان و بلوچستان‌است. محرومیت این شهرستان آنجا بیشتر خودش را نشان می‌دهد که بخواهید به روستاهای مناطق صعب‌العبور آن بروید. روستاهایی که رفتن به آن‌ها بدون ماشین مناسب و یا موتور امکان‌پذیر نیست. جاده‌های خاکی صعب‌العبور و رودخانه‌ها مسیر دسترسی به این روستاها هستند. نه تنها اهالی این روستاها در فقر به سر می‌برند که خیلی از آن‌ها یا مدرسه ندارند و یا اگر دارند، مدارس کپری هستند.
هرچند مدارس ساخته شده در روستاهای صعب‌العبور با مصالح پیش ساخته بوده اما آوردن این مصالح به این نقطه از شهرستان کار بسیار دشواری است. اما شوق داشتن مدرسه باعث شده تا اکثر اهالی روستا در آوردن مصالح همکاری کنند تا مدرسه ساخته شود.
اما ساخت مدرسه کافی نیست. یکی از مشکلات تحصیل در شهرستان مهرستان و اغلب شهرستان‌های سیستان و بلوچستان، بعد از مقطع ابتدایی و ادامه تحصیل از کلاس‌های هفتم به بعد است. در عمده روستاها مدارس تا کلاس ششم ساخته می‌شوند، و معلم‌هایی که به صورت سرباز معلم به این روستاها می‌آیند هم تا همین مقطع تحصیلی درس می‌دهند. پس از آن دانش‌آموزان برای ادامه تحصیل باید به مدارسی بروند که عمدتا در بخش یا خود شهرستان واقع شده‌است. مسیرها طولانی و صعب‌العبور است و هیچ دانش‌آموزی نمی‌تواند به طور مدام در این مسیرها تردد کند. آنچه اکنون دانش‌آموزان این مناطق،به خصوص دانش‌آموزان دختر را از ترک تحصیل نجات می‌دهد. داشتن یک خوابگاه است. جایی که بتوانند در طول هفته اقامت کنند تا راحت‌تر به مدرسه‌ای که می‌خواهند بروند، دسترسی داشته باشند.
از سوی دیگر طی سال‌های گذشته یکی دو خوابگاه برای دختران ساخته شده‌است اما به دلیل کمبود فضای اقامتی و تقاضای زیاد ادامه تحصیل در میان دختران، حالا این خوابگاه‌ها با سه یا چهاربرابر ظرفیت خود اقامت می‌پذیرند. این یعنی تراکم خیلی بالایی در این خوابگاه‌ها وجود دارد.
مهرستان به دلیل صعب‌العبوری و دور بودن از مسیرهای تردد آسان مثل چابهار، ایرانشهر و یا زاهدان، کمتر مورد استقبال خیرین بوده‌است. برای همین این شهرستان نسبتا دورافتاده، نیاز جدی به فعالیت خیرین در آن دارد. برای همین است که این شهرستان همچنان پایین‌ترین نرخ ساخت مدارس و نوسازی آن‌ها را در کل استان دارد.
در روستای بیداستر شهرستان تفتان به گواه اهالی روستا، ۳۶ سال است که دانش‌آموزان فقط می‌توانستند از مدرسه کپری برای تحصیل استفاده کنند. آن‌هم تا کلاس ششم و پس از آن مجبور به ترک تحصیل می‌شدند. اما حالا با افتتاح تازه‌ترین مدرسه مهرآفرین در این منطقه، آن‌ها صاحب یک مدرسه استاندارد شدند.
مهرآفرین تا کنون ۹۰ مدرسه ساخته‌است. مدارسی که از یک کلاس تا شش کلاس هستند و برخی از آن‌ها قابلیت ادامه تحصیل تا متوسطه دوم را هم دارند. اما هنوز کمبودهایی وجود دارد.
در تنب ریگان مدرسه ابتدایی دخترانه نبود و ۹۰ دختر دانش‌آموز مجبور بودند با پای پیاده یا وسایل نقلیه خودشان را به مدرسه برسانند. آنجا یک مدرسه چهارکلاسه ساخته شده که هم دانش‌آموزان دختر و هم دانش‌آموزان پسر بتوانند در دوره ابتدایی تحصیل کنند.
به دلایل قومی و عشیره‌ای، دختران فقط تا پایان دوره ابتدایی می‌توانند در مدارس مشترک با پسران حضور داشته باشند و پس از آن امکان چنین چیزی وجود ندارد و دختران نیاز به مدرسه‌های جدید دارند. هرچند این اتفاق در مورد پسران هم رخ می‌دهد اما پسران می‌توانند راحت‌تر به مدارس دیگر و راه‌های دورتر بروند اما به دختران اجازه چنین کاری داده نمی‌شود.
از سوی دیگر فاصله روستاها از هم باعث شده تا نیاز به ساخت مدرسه شبانه‌روزی و یا خوابگاه در این مناطق بسیار اهمیت دارد.
یکی دیگر از مشکلات این مناطق وجود سرباز معلم‌ها هست. کسانی که بدون انگیزه مالی و حتی انگیزه کاری به این مناطق در سیستان و بلوچستان می‌آیند و تلاش چندانی برای ارتقاء رشد تحصیلی دانش‌آموزان نمی‌کنند.
امکانات تحصیلی هم در این مناطق بسیار کم است. هیچ‌کدام از دانش‌آموزان سیستان و بلوچستان حتی کمترین امکاناتی را که دیگر دانش‌آموزان در شهرهای مهم ایران و پایتخت دارند را ندارند. در دوران کرونا هم معلوم شد تا چه اندازه تجهیزات و نیازهای دانش‌آموزان کم است چرا که به خاطر نبود اینترنت و لوازم آموزشی، بسیاری از دانش‌آموزان تکرار پایه داشتند.
چون تحصیلات مدام با اشکال مواجه می‌شود دانش‌آموزانی که باید سرکلاس درس باشند سر از جاده‌های خاکی و صعب‌العبور کولبری و سوخت‌بری در می‌آورند و گاهی در همین راه هم کشته می‌شوند.
منبع: حسن ظهوری – عصر ایران
