دادگاه بین‌المللی لاهه در محکومیت آشکار اسرائیل و ایالات متحده، به اسرائیل دستور داد تا نقض کنوانسیون نسل‌کشی را متوقف کند. این یک پیروزی برای جنبش حقوق فلسطین و غیرنظامیان غزه است
در حالی که بمب‌های اسرائیل بر غزه فرو می ریزد، قاضی جوآن دونوگهو، رئیس دیوان بین‌المللی دادگستری (ICJ) اوایل امروز (جمعه) دستور دادگاه مبنی بر اینکه اسرائیل باید از کنوانسیون نسل‌کشی سازمان ملل پیروی کند، را قرائت کرد.
دیوان بین‌المللی دادگاه (ICJ) معتقد است اسرائیل احتمالاً به تخلف از تعهدات موجود در تفاهمنامه بین‌المللی، که به طور رسمی به نام “کنوانسیون مبارزه با نسل کشی و مجازات آن” شناخته می‌شود، پرداخته است. دیوان در حکمی شانزده به دو (شانزده رای در برابر دو رای)، به اسرائیل دستور داد تا از جمله از کشتار، زخمی کردن فلسطینی ها و تحمیل شرایط زندگی برای آنها که باعث نابودی فیزیکی به عنوان یک مردم می شود، دست بر دارد. دیوان بین المللی دادگستری، همچنین در دو حکم شانزده به یک، اعلام کرد اسرائیل باید تحریک به نسل کشی توسط رهبران ارشد این کشور را ممنوع کرده و اجازه ارسال کمک های بشردوستانه به غزه را بدهد.
قابل ذکر است دادگاه در درخواست آتش بس شکست خورد. با این وجود، نالدی پاندور، وزیر امور خارجه آفریقای جنوبی در بیرون از دادگاه لاهه، این تصمیم را ستود. او گفت: «در اجرای دستور، باید آتش‌بس برقرار شود. بدون آن، دستور عملاً کار نمی‌کند.»
این دستورات الزام آور، توبیخ جدی نه تنها برای اسرائیل، بلکه برای حامیان قدرتمند آن در دولت ایالات متحده بود.
پیشینه پرونده
در اواخر دسامبر، آفریقای جنوبی بر اساس کنوانسیون نسل کشی، علیه اسرائیل اقدام کرد. امضاکنندگان معاهده با اختیارات دیوان بین‌المللی دادگستری در تفسیر آن موافقت کرده اند. و ICJ به هر امضاکننده معاهده، نه فقط کسانی که قربانی نسل کشی هستند، اجازه داده است از امضاکنندگان دیگری که این کنوانسیون را نقض می کنند، شکایت کنند.
زمان زیادی طول می کشد تا پرونده آفریقای جنوبی علیه اسرائیل به نتیجه برسد. اما بر اساس کنوانسیون نسل کشی، یک طرف می تواند اقدامات موقت تا حل کامل پرونده را درخواست کند. این تدابیر تنها در شرایط فوق‌العاده اعطا می‌شوند. این تدابیر نیازمند تصمیم دادگاه برای تأیید وقوع نسل کشی نیستند، (چنین تصمیمی در ادامهٔ بررسی پرونده گرفته می‌شود)، اما نیاز به تصمیم دادگاه دارد که تایید کند بدون این تدابیر؛ آسیب غیرقابل جبرانی به حقوق تحت حفاظت کنوانسیون اتفاق می افتد.
آفریقای جنوبی طی بحث های شفاهی در اوایل این ماه، یک مورد قوی را مطرح کرد که چرا چنین اقداماتی لازم است. وکلای این کشور جزئیات تلفات گسترده غیرنظامیان و تخریب عمدی زیرساخت های غیرنظامی را شرح دادند. آنها توضیح دادند چگونه بمباران بی امان اسرائیل فلسطینی ها را بی خانمان کرده و باعث شده است که دست و پای کودکان [در بیمارستان] بدون بیهوشی قطع شود. آنها بازگو کردند چگونه اسراییل به فلسطینیان گفته بود فرار کنند یا بمباران شوند، حتی آنها را در مسیر مناطق امن اعلام شده خود و در خود مناطق امن گلوله باران کردند. آنها توضیح دادند چگونه بیمارستان ها مورد هدف قرار گرفتند و غذا، آب و دارو از آن ها دریغ شد. در میان تلفات غیرنظامیان، پزشکان، کارکنان سازمان ملل و روزنامه نگارانی بودند که به نظر می رسید حداقل برخی از آنها عمدا مورد حمله قرار گرفته اند.
آفریقای جنوبی استدلال کرد که ماهیت این حملات هولناک و آگاهانه به غیرنظامیان حاکی از نیت نسل کشی است. اما آنها یک قدم جلو رفتند و به اظهارات مقامات بلندپایه اسرائیلی اشاره کردند که نیت آشکار نسل کشی را بر زبان می آوردند.
تیم حقوقی اسرائیل تقریباً همه جنبه های پرونده آفریقای جنوبی را مورد اعتراض قرار دادند. آنها اصرار داشتند ICJ فاقد صلاحیت رسیدگی به این پرونده است، زیرا هیچ اختلافی بین آفریقای جنوبی و اسرائیل وجود ندارد. آنها صحت ارقام تلفات را به چالش کشیدند، تلویحاً اشاره کردند کشته‌شدگان ممکن است توسط حماس کشته شده باشند، یا ممکن است جنگجو بوده اند یا اگر غیرنظامی بودند، اسرائیل در کشتن آنها حق داشته است.
اما در محکومیت خیره کننده اسرائیل، اکثریت قاطع دادگاه، از جمله در برخی موارد یک قاضی موقت که توسط اسرائیل انتخاب شده بود، این استدلال ها را رد کردند. حکم امروز یک پیروزی قاطع برای آفریقای جنوبی بود.
سوء استفاده های فاحش
آفریقای جنوبی در اقدامات موقت پیشنهادی خود خواستار توقف تمام عملیات نظامی اسرائیل در غزه – آتش بس – شده بود. حکم روز جمعه این را ارائه نمی دهد. دیوان بین‌المللی دادگستری صریحاً درخواست آتش‌بس را رد نکرد، اما از تایید آن صرفنظر کرد.
دیوان بین المللی دادگستری می توانست و باید به اسرائیل دستور می داد حملات خود به غزه را به طور کامل متوقف کند. اما باید توجه داشت که وقتی بوسنی و هرزگوین در دهه ۱۹۹۰ درخواست اقدام موقت مشابهی علیه یوگسلاوی کرد، دیوان بین‌المللی دادگستری به همین ترتیب آن را نپذیرفت. آفریقای جنوبی در طرح مستقیم موضوع حق داشت، اما بسیار بعید بود که ICJ آن را تایید کند. همانطور که پاندور، وزیر امور خارجه آفریقای جنوبی و گزارشگر ویژه سازمان ملل در اراضی اشغالی فلسطین، فرانچسکا آلبانیز اشاره کردند، دشوار است ببینیم اسرائیل چگونه می تواند بدون آتش بس از دستور توقف کشتار و زخمی شدن فلسطینیان در غزه تبعیت کند.
آنچه شگفت آور است این است که احکام تقریباً به اتفاق آرا بودند. مانند بسیاری از ناظران، من حداقل یک انشقاق جزئی بین قضات از شمال جهانی و قضات از جنوب جهانی را پیش بینی کرده بودم. رئیس دادگاه، دونوگهو، وکیل حرفه ای وزارت امور خارجه [ایالات متحده] است. او به عنوان مشاور حقوقی ایالات متحده در جریان پرونده شکایت نیکاراگوئه علیه ایالات متحده در ICJ نقش داشت. ICJ در آن زمان تایید کرد ایالات متحده قوانین بین المللی را در تلاش برای سرنگونی ساندینیست ها زیر پا گذاشته است. در هر یک از اقدامات دستوری، دونوگهو به اکثریت پیوست. تجاوزات اسرائیل به حدی فاحش بود که حتی یک کارمند وزارت امور خارجه و قاضی دستچین شده خود آن ها علیه آنها حکم صادر کردند.
به طور معمول، ICJ متشکل از پانزده حقوقدان است. وقتی هیچ یک از قضات از یک کشور طرف دعوا نباشند، آن کشور باید یک قاضی موقت از کشور خود را معرفی کند. هم آفریقای جنوبی و هم اسرائیل یک قاضی موقت را معرفی کردند که تعداد حقوقدانان را به هفده نفر رساند. در دو مورد از شش دستور، قاضی اسرائیلی به اکثریت ملحق شد و جولیا سبوتیند، حقوقدان اوگاندا به عنوان تنها مخالف باقی ماند.
“یک حکم تاریخی”
فرانسیس بویل، استاد حقوق بین‌الملل که رهبری تلاش‌های حقوقی بوسنی و هرزگوین علیه یوگسلاوی در دادگاه بین‌المللی دادگستری را بر عهده داشت، حکم امروز را «پیروزی حقوقی عظیم و قاطع جمهوری آفریقای جنوبی به نمایندگی از فلسطینیان علیه اسرائیل» خواند . وی خاطرنشان کرد این امر راه را برای تعلیق اسرائیل و پیگرد قانونی مقامات اسرائیلی توسط مجمع عمومی سازمان ملل هموار می کند.
آفریقای جنوبی تنها کشوری نیست که به دنبال اجرای کنوانسیون نسل کشی است. گروه حقوق بشر مستقر در ایالات متحده به نام “مرکز حقوق مدنی” یک دعوی حقوقی را در دادگاه‌های آمریکا به نمایندگی از دو سازمان غیردولتی فلسطینی علیه رئیس‌جمهور جو بایدن، وزیر امور خارجه آنتونی بلینکن و وزیر دفاع لوید آستین به کنوانسیون نسل کشی مطرح کرده است. بحث‌های شفاهی در مورد پرونده، «دفاع از کودکان بین‌المللی – فلسطین در مقابل بایدن» برای امروز (جمعه) زمان‌بندی شده است.
کنگره ایالات متحده کنوانسیون نسل کشی را تصویب کرده است، که طبق قانون اساسی ایالات متحده به معنای “برترین قانون سرزمین” است. کنوانسیون نه تنها انجام نسل کشی، بلکه شریک بودن در نسل کشی را ممنوع می کند. بعید به نظر می رسد که دادگاه ایالات متحده بر اساس کنوانسیون نسل کشی مستقیماً سیاست خارجی ایالات متحده را توبیخ کند، اما حکم امروز باعث تقویت پرونده علیه بایدن و بلینکن می شود.
نه نسل‌کشی اسرائیل و نه حمایت ایالات متحده از سیاست‌های آپارتاید آن با امضای قاضی پایان نخواهد یافت. قانون جایگزین مبارزه سیاسی نیست. اما پیروزی امروز در دیوان بین‌المللی دادگستری، پیروزی بزرگی برای حقوق فلسطینیان است و این پتانسیل را دارد که به ایجاد جنبشی برای پایان دادن حمله اسرائیل به غزه کمک کند.
تراشه گیبون – ژاکوبن – برگردان: سینا بهزادی
