گزارشگران «جسیکا حمزه‌لو»، «مایکل لی پیج» و «کلیر ویلسون» به پرسش‌هایی که خوانندگان با ایمیل و توییتر فرستاده‌اند، پاسخ می‌دهند.
چرا افرادی که دارای بیماری‌های زمینه‌ای نیستند، بر اثر کووید-۱۹ به‌شدت بیمار می‌شوند؟
بعضی افراد بدون داشتن هرگونه عامل ریسک شناخته‌شده از کووید-۱۹، به‌شدت بیمار می‌شوند. ساختار ژنتیک احتمالا در این زمینه نقشی دارد. مدت‌هاست می‌دانیم افرادی که پدر یا مادرشان در سنین جوانی از بیماری عفونی مرده باشند، ریسک مرگشان در برابر بیماری عفونی شش برابر بیشتر از افراد دیگر است. ژن‌های تعیین‌کننده احتمالا در نظام ایمنی درگیر هستند.
آیا اگر به ویروس کرونای دیگری مبتلا شده باشید، ایمن هستید؟
دست‌کم چهار ویروس کرونای دیگر وجود دارند که باعث سرفه و سرماخوردگی می‌شوند، ولی نمی‌دانیم اگر شما با یکی از این ویروس‌ها مواجه شده باشید، این امر شما را در موقعیت بهتر یا بدتری قرار می‌دهد. معمولا اگر دستگاه ایمنی شما علیه یک میکروب پادتن ایجاد کند، در مبارزه خود با میکروب هم‌تبار دیگر از مزیتی برخوردار است؛ اما این امر همیشه صادق نیست. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد مواجه‌شدن با یک ویروس گاهی می‌تواند در واگیری‌های بعدی با همان ویروس یا ویروسی مشابه، منجر به علائم بدتری شود. این ظاهرا در صورتی پیش می‌آید که بدن پادتن‌های بسیار مؤثری ایجاد نکند. متأسفانه علائم نگران‌کننده‌ای از مطالعات حیوانی نشان می‌دهند این می‌تواند با ویروس کرونای سارس آغاز شود و به این نگرانی دامن بزند که ابتلا به عفونت ویروس کرونا در گذشته می‌تواند زیان‌بخش باشد نه محافظ (Nature Reviews Immunology, doi.org/ggs9vj).
آیا کسانی که از کووید-۱۹ بهبود می‌یابند، نسبت به این ویروس ایمن می‌شوند؟
اجماع بر این است که اشخاصی که بهبود یافته‌اند، دست‌کم برای چند ماه از حدی از ایمنی برخوردارند. هنوز از حد و مدت این ایمنی آگاهی نداریم. بهبود افراد از عفونت ویروس کرونا چنین صورت می‌گیرد که دستگاه ایمنی بدن آنان به کار می‌افتد و ویروس را ریشه‌کن می‌کند؛ پس آنان در لحظه بهبودی ایمن هستند. بااین‌حال، مطالعه ۱۹۹۰ درباره دیگر ویروس‌های کرونای انسانی، نشان داده افراد می‌توانند یک سال بعد دچار عفونت همان ویروس شوند؛ هرچند در بار دوم علائمی ندارند و مدت عفونتشان کوتاه‌تر است. پس نباید با اطمینان فرض کنید که اگر ویروس کرونایی گرفته‌اید یا از آن بهبود یافته‌اید، نمی‌توانید بار دیگر آن را بگیرید یا موجب سرایت آن به دیگران شوید و ممکن است چنین دریابیم که در نتیجه، واکسن‌ها نمی‌توانند ایمنی دائمی ایجاد کنند.
آیا مکمل «ویتامین د» می‌تواند واکنش ایمنی ما به کووید – ۱۹ را تقویت کند؟
ارتباطی میان «سطح ویتامین د» -که ظاهرا نقشی در نظام ایمنی ما ایفا می‌کند- و برخی عفونت‌های ویروسی مانند آنفلوانزا و دیگر عفونت‌های مجاری تنفسی وجود دارد؛ اما این امری کاملا قطعی نیست. ما بیشتر «ویتامین د» خود را با قرار‌گرفتن در معرض نور خورشید به دست می‌آوریم و بسیاری از افراد دچار کمبود «ویتامین د» هستند؛ به‌ویژه ساکنان کشورهایی که نور خورشید کمتری دارند و آنهایی که پوستشان تیره است. با وجود این، زمانی که «سوزان لَنگهَم نیو» در دانشگاه ساری بریتانیا و همکارانش میزان «ویتامین د» افرادی با تست کرونای مثبت را با میزان آن در افراد بدون نتیجه تست مثبت مقایسه کردند، تفاوتی نیافتند. تعداد کمی کارآزمایی بالینیِ کنترل‌شده و تصادفی در جریان است. ما نمی‌دانیم که «ویتامین د» برای شکست کووید-۱۹ مؤثر باشد؛ اما بهتر است اطمینان حاصل کنید که دچار کمبود ویتامین د نیستند.
آیا حفظ فاصله اجتماعی تأثیری بر عفونت‌های دیگر مانند آنفلوانزا و سرخک دارد؟
این تأثیر از هم‌اکنون مشهود است. در استرالیا فصل آنفلوانزا باید از همین ایام کم‌کم شروع شود؛ اما موارد آنفلوانزا در آنجا کمی بیش از صد بوده است؛ در مقایسه با نزدیک به ۰۰۰.۱۹ در همین ماه در سال گذشته. شستن مکرر دست و حفظ فاصله اجتماعی حاوی خبری بد برای هر ویروس تنفسی است؛ ازجمله سرماخوردگی، سرخک و آبله‌مرغان. ولی با کاهش مقررات فاصله‌گیری اجتماعی، نرخ بیماری‌های عفونی دیگر احتمالا به سطح معمول خود بازمی‌گردد.
ریسک گرفتن ویروس از محصولات غذایی تازه چیست؟
ما در این مورد اطمینان کامل نداریم، ولی احتمالا این ریسک کم است. دیده شده که ویروس، روزها یا حتی در شرایط مناسب هفته‌ها روی سطوح باقی می‌ماند، بااین‌حال احتمال عفونی‌بودن آن برای این مدت ناچیز است. به گفته «پال هانتر» از دانشگاه ایست انگلیا در بریتانیا، «[این ریسک] تقریبا به‌طور قطع کم است، ولی با وجود این باید وقتی به خانه می‌رسید، میوه و سبزیجات خود را بشویید؛ خصوصا اگر احتمالا در معرض تماس مشتری بوده‌اند». پخته‌شدن کامل غذا، ویروس‌ها را از بین می‌برد؛ اما اگر می‌خواهید میوه و سبزیجات خود را خام بخورید، بهتر است آن را بشویید. توصیه سازمان بهداشت جهانی این است که «آن را طوری بشویید که در شرایط دیگر می‌شویید»؛ یعنی قبل از دست‌زدن به آن، دست‌های خود را بشویید و قبل از خوردن آن را با آب بشویید.
آیا مستراح و سیستم فاضلاب ریسک عفونت به همراه دارد؟
بله، ممکن است؛ زیرا افراد مبتلا به کووید-۱۹ ویروس را همراه مدفوع خود دفع می‌کنند. هنگامی که «یوگو لی» و همکارانش در دانشگاه هنگ‌کنگ، نمونه‌هایی از سطوح و هوا در یک بیمارستان افراد مبتلا به کووید -۱۹ را آزمایش کردند، بیشترین ویروس‌ها را در نمونه‌ای که در مستراح گرفته شده بود، یافتند
(medRxiv, doi.org/dv8t). چنین فکر می‌شود که در ۲۰۰۳ ویروس سارس از طریق سیستم لوله‌کشی و تهویه یک مجتمع مسکونی منتشر شده بود، ولی بنا بر یافته‌های سازمان بهداشت جهانی، ریسک گرفتن ویروس از طریق مستراح یا فاضلاب به‌طور‌کلی کم است.
کدام محتمل‌تر است؛ یک واکسن موفق یا یک داروی مؤثر؟
احتمال دارد پیش از اینکه واکسنی در دسترس قرار بگیرد، چندین دارو برای معالجه کووید-۱۹ مجوز دریافت کنند؛ اما آنها درمانی معجزه‌آمیز نخواهند بود. ما به‌طور یقین داروهایی را خواهیم یافت با تأثیر آماری مهم؛ اما این تأثیر احتمالا اندک خواهد بود. برای مثال، به دارویی به نام رمدسیویر بر مبنای نتایج اولیه که نشان می‌دهد دوران بهبود را کوتاه می‌کند، در ایالات متحده برای استفاده در شرایط اضطراری مجوز داده شده است، ولی به نظر نمی‌آید این دارو تعداد مرگ‌و‌میر را کاهش دهد. آنچه می‌تواند تغییری واقعی ایجاد کند، دارویی خواهد بود که به بهبود بیمارانی با کووید ۱۹ شدید کمک کند. چنین دارویی باید به‌جای هدف‌قرار‌دادن ویروس، به عقب‌راندن واکنش التهابی شدیدی که ویروس در بعضی افراد ایجاد می‌کند -به نام توفان سیتوکین- کمک کند. چنین دارویی هنوز ساخته نشده است. آزمایش چندین واکسن روی بدن انسان در جریان است. تضمینی نیست که این کوشش‌ها موفق شوند، ولی بسیاری از پژوهشگران در زمینه واکسن، به این امر خوش‌بین هستند.
آیا پادتن بیماران بهبودیافته می‌تواند برای معالجه کووید -۱۹ به کار رود؟
این رویکرد هم‌اکنون در حدود ۲۰ آزمایش رندم در جریان بوده است. ایده در پس درمان با پلاسمای دوران نقاهت، یا طوری که شناخته می‌شود سرم‌درمانی، این است که هفته‌ها طول می‌کشد تا بدن ما پادتن کافی برای غلبه بر ویروسی جدید تولید کند. تزریق پادتن ساخته دیگرانی که به‌تازگی بهبود یافته‌اند در افراد به‌شدت بیمار می‌تواند به مبارزه آنها با ویروس کمک کند. گزارش چهاردهم ماه می از تعدادی تحقیقات کوچک غیرتصادفی که تاکنون منتشر شده، به این نتیجه رسیده است که اطمینانی نیست که این روش در برابر ویروس کرونا مؤثر باشد
(Cochrane Database of Systematic Reviews, doi.org/dv8v)؛ به علاوه، در یکی از ۳۲ فردی که در این تحقیقات مورد معالجه قرار گرفته‌اند، شوک آنافیلاکتیت ایجاد شد. حتی اگر سرم‌درمانی مؤثر باشد، گسترش آن امری مشکل است. چندین مؤسسه در حال تولید کارخانه پادتن هستند که شاید رویکردی مطمئن‌تر باشد.
برای کاهش ریسک ابتلا به ویروس اچ‌آی‌وی می‌توان قرص خورد؛ آیا می‌شود عملی مشابه در برابر ویروس کرونا انجام داد؟
چند سال است که پیشگیری از راه مواجهه پیشاپیش (pre-exposure prophylaxis-PrEP) به افرادی با ریسک بالا امکان داده از ریسک ابتلا به اچ‌آی‌وی بکاهند. در‌حال‌حاضر کوششی فشرده در پژوهش برای ایجاد داروهای ضدویروس که بتوانند با متوقف‌کردن ثکثیر ویروس کرونا، کووید-۱۹ را معالجه کنند، در جریان است. اگر این ضدویروس‌ها موفق باشند، بالقوه می‌توانند در راهبرد پیشگیری، شبیه به HIV PrEP به کار برده شوند. با وجود این، در استفاده از دارویی به‌منظور پیشگیری نه معالجه، باید تا حد امکان از امن‌بودن آن اطمینان حاصل کنیم؛ امری که احتمالا چندین سال طول می‌کشد. ازآن‌رو که بیماری کووید-۱۹ غالب مردم در شکل حاد این بیماری نیست، احتمالا این‌گونه داروی پیشگیری تنها به کسانی داده خواهد شد که به‌طور خاص در برابر ویروس آسیب‌پذیر باشند یا ریسک مواجهه‌‌‌شدن آنها با ویروس بالا باشد.
آیا کشورهای موفق در مهار‌کردن این ویروس از ورود گردشگران کشورهایی که در این زمینه ناموفق بوده‌اند، جلوگیری خواهند کرد؟
روشن نیست که ممنوعیت مسافرت چگونه ممکن است از سرعت گسترش بیماری بکاهد. تنها مطالعات معدودی بوده‌اند که برآوردی از تأثیر این‌گونه ممنوعیت بر گسترش ابولا و سارس ارائه کرده‌اند. این برآوردها نشان می‌دهند در‌حالی‌که ممنوعیت ممکن است رسیدن ویروس را به تأخیر بیندازد، نمی‌تواند در درازمدت گسترش آن را متوقف کند. ممنوعیت مسافرت در چندین کشور اجرا شده و قابل فهم است که کشورها اقدامات درازمدت را در نظر می‌گیرند؛ استفاده وسیع‌تر از تست و قرنطینه افراد تازه‌وارد. بااین‌حال به گفته «هانتر»، همیشه حدی از مسافرت میان کشورها وجود دارد؛ «در جامعه جهانی نمی‌توانید تمام حرکات به خارج یا در داخل کشوری را ممنوع کنید… شما از گرسنگی خواهید مرد».
آیا کووید-۱۹ همیشه با ما خواهد بود یا می‌توان آن را ریشه‌کن کرد؟
کشورهایی مانند چین، کره‌‌جنوبی و زلاندنو نشان می‌دهند که احتمالا ریشه‌کن‌کردن این ویروس امری ممکن است؛ هرچند این امر به کوشش فراوان نیاز دارد. چین می‌کوشد در ۱۰ روز از ۱۱ میلیون نفر تست بگیرد تا از موج دوم عفونت در ووهان پیشگیری کند. بسیاری از کشورها امکانات یا اراده سیاسی انجام چنین کاری را ندارند؛ برای مثال ایالات متحده و بریتانیا از همین حالا، با وجود شیوع وسیع ویروس، همراه با نظام ناکافی‌شان برای تست‌کردن و ردیابی تماس، در فکر کاهش محدودیت‌های مربوط به ویروس کرونا بوده‌اند. اگر این‌گونه رویکردی ادامه یابد، ویروس پراکنده می‌شود و ازاین‌رو خطر کمتری به نظر می‌آید؛ اما تنها پس از مرگ‌ومیری بسیار بیشتر. واکسن می‌تواند پاسخی برای ریشه‌کن‌کردن ویروس باشد، ولی بنا بر اظهار «مایکل رایان» از سازمان بهداشت جهانی در کنفرانس خبری ۱۳ ماه می، ما در ریشه‌کن‌کردن بیماری‌هایی که برایشان واکسن داریم، شکست خورده‌ایم، مانند سُرخک؛ «امکان دارد که این ویروس هرگز ما را ترک نکند».
NewScientist, 23May. 2020
ترجمه: خسرو کلانتری – شرق
