شمار پناهجویان و آوراگان پس از گذشت ۲۵ روز از جنگ در اوکراین بطور روز افزون روبه افزایش است و اکنون پیامدهای این درگیری دامن اتحادیه اروپا را گرفته و اختلافات کشورهای عضو این اتحادیه بر سر تعیین سهمیه پذیرش پناهندگان آشکار شده است.
سازمان ملل روز شنبه اعلام کرد از زمان آغاز جنگ در اوکراین و حمله نظامی روسیه در ۲۴ فوریه ( ۵ اسفند) تاکنون بیش از ۳.۳میلیون نفر از گریخته و ۶.۵ میلیون نفر دیگر نیز در داخل کشور آواره شده اند و کمیساریای عالی پناهندگان (UNHCR) اعلام کرد که ۵۸ هزار و ۳۰ نفر دیگر نیز از زمان به روز رسانی روز جمعه به این آمار اضافه شده اند.
پناهجویان اوکراینی تاکنون به کشورهای بلاروس، روسیه، اسلواکی، مجارستان، مولداوی، رومانی و لهستان پناه برده اند. لهستان با دو میلیون و ۱۰ هزار و ۶۹۳ پناهجو از اوکراین بیشترین پناهجویان را از زمان آغاز جنگ از این کشور پذیرا بوده است.
این گزارش ها حاکی از آن است که اتحادیه اروپا همچنان که قابل پیش بینی بوده‌است با چالشی بزرگی مواجه است که دایره ی آن روز به روز گسترده‌تر می شود. دولت فدرال آلمان برآورد می‌کند تعداد پناهجویان اوکراینی در این کشور تا یک میلیون نفر افزایش یابد.
دویچه وله گزارش داد : پس از تهاجم نظامی روسیه به اوکراین موجی از مهاجرت از این کشور به راه افتاده که کارشناسان آن را بزرگ‌ترین موج جابه‌جایی پناهجویان در اروپا از زمان جنگ جهانی دوم ارزیابی می‌کنند.
اروپا در سال ۲۰۱۵ با سیل مهاجرانی روبرو شده که اغلب از سوریه و دیگر کشورهای بحران‌زده منطقه بودند و تقسیم آنها در میان کشورهای اروپایی به چالش و بحرانی عمیق منجر شد. ناظران معتقدند با توجه با افزایش شدید مهاجرت از اوکراین، کشورهای عضو اتحادیه اروپا که برای پذیرش آنها آمادگی نداشته‌اند دچار چالشی به مراتب جدی‌تر نسبت به سال ۲۰۱۵ شوند.
“اشپیگل آنلاین”، یک‌شنبه ۲۰ مارس (اول فروردین) به نقل از کلارا بونگر، نماینده پارلمان اروپا از حزب چپ‌ها نوشت، اتحادیه اروپا باید هرچه سریع‌تر برای حصول اطمینان از اسکان انسانی پناهجویان هماهنگی ایجاد کند.
بسیاری از دیپلمات‌های اروپایی در بروکسل معتقدند این هماهنگی هنوز در مراحل ابتدایی قرار دارد. مسئله مهم در این زمینه تعیین سهمیه برای پذیرش پناهجویان است که بسیاری از کشورهای عضو اتحادیه اروپا به دلیل‌ها و بهانه‌های مختلف از پذیرش آن سر باز می‌زنند.
این معضل هفته گذشته نیز در جریان یک نشست اضطراری با حضور نمایندگان کشورهای عضو اتحادیه و کمیسیون و پارلمان اروپا آشکار شد. به گفته نماینده آلمان در این نشست کشورهای ایتالیا، یونان و لوکزامبورگ از ضرورت برنامه‌ریزی برای اسکان پایدار صدها هزار پناهجو سخن گفته‌اند.
ایتالیا همچنین نگران است که به دلیل جنگ در اوکراین و تاثیر آن در کمبود مواد غذایی، موج گسترده‌ای از مهاجران و پناهجویان از کشورهای آفریقایی به سمت اروپا به راه بیفتد.
در همین حال در حالی که آلمان و فرانسه از کمبود هماهنگی در اغلب کشورهای عضو اتحادیه گلایه می‌کنند، کشورهای نزدیک اوکراین نظیر مجارستان، اسلواکی، اسلوونی و فنلاند می‌گویند در حال حاضر نیازی به کمک و هماهنگی اتحادیه اروپا ندارند.
گفته می‌شود لهستان نیز تلاش می‌کند تا حد ممکن بدون کمک اتحادیه اروپا با معضل پناهجویان اوکراینی کنار بیاید؛ ظاهرا علت اتخاذ این سیاست این است که لهستان، مجارستان و شمار دیگری از کشورهای شرق اروپا پیش از این با هر گونه تلاش اتحادیه اروپا برای تعیین سهمیه برای پذیرش پناهجویان مخالفت کرده‌اند.
برخلاف این رویکرد، دولت آلمان مانند سال ۲۰۱۵ بحث تعیین سهمیه برای پذیرش پناهجویان را مطرح کرده است. نانسی فرز، وزیر کشور دولت فدرال آلمان به اشپیگل می‌گوید لهستان تا کنون حدود دو میلیون پناهجو را پذیرفته و مانند دیگر کشورهای همسایه اوکراین در این زمینه اقدام‌های برجسته‌ای انجام داده است.
او می‌گوید باید باری از روی دوش این کشورها برداشته شود و هدف باید تقسیم پناهجویان و مهاجران اوکراینی در بین کشورهای اروپایی بر مبنای یک سهمیه‌بندی مشخص باشد.
مناقشه سهمیه‌بندی
این که این بحث به خاطر سابقه و پیامدهای آن بسیار چالش برانگیز است در نشست اضطراری بروکسل نیز مشخص شد. در این نشست یونان “همبستگی تعهدآور” در مورد پناهجویان را مطرح کرد که می‌تواند به معنای جا به جایی پناهجویانی باشد که پیشتر وارد این کشور شده‌اند.
ظاهرا بر همین اساس نماینده مجارستان در نشست بروکسل بلافاصله با پیشنهاد یونان مخالفت و تاکید کرد که طرح این گونه مسائل بحث‌برانگیز و “غیرسازنده” است.
در حالی که برخی کشورها نگران تاثیر تصمیم‌گیری در باره پناهجویان اوکراینی بر وضعیت پناهجویانی هستند که قبلا وارد اتحادیه اروپا شده و به طور عمده در کشورهایی نظیر یونان و ایتالیا اسکان داده شده‌اند، ابعاد مهاجرت از اوکراین فراتر از تمام گمانه‌زنی‌های قبلی است.
کمیسر مدیریت بحران اتحادیه اروپا اواخر فوریه و کمتر از یک هفته پس از لشکرکشی روسیه به اوکراین پیش‌بینی کرده بود حدود چهار میلیون شهروند اوکرانی در پی جنگ آوار شوند. کمیسیون اتحادیه اروپا ابتدای ماه مارس دستورالعملی صادر کرد تا در صورت افزایش شدید سیل مهاجران از اوکراین پذیرش غیربوروکراتیک آنها ممکن شود.
در این دستورالعمل این مسئله که چه کشوری چه میزان پناهجو را بپذیرد مطرح نشده و اصولا این موضوع پیش از این نیز به طور مشخص در بروکسل مطرح نشده است. تا کنون بیشترین مهاجران اوکراینی به کشورهای همسایه، به خصوص لهستان رفته‌اند و شمار زیادی از آنها نیز در کشورهای همسایه اسکان یافته‌اند.
با این حال بسیاری از پناهجویان اوکراینی به دلایل مختلف، از جمله داشتن آشنا و خویشاوند مایل به سفر و اقامت در کشورهای دیگر از جمله آلمان هستند. دولت فدرال آلمان اندکی پس از حمله روسیه به اوکراین پیش بینی کرده بود حدود ۳۴۰ هزار پناهجوی اوکراینی وارد آلمان شوند.
تا روز یک‌شنبه، بیستم ماه مارس ورود حدود ۲۱۸ هزار و ۳۰۰ مهاجر اوکراینی در آلمان به طور رسمی ثبت شده است. برآورد می‌شود شمار واقعی مهاجران بسیار بیشتر باشد. در روزهای اخیر شمار پناهجویان بسیار بیشتر شده و طی شبانه‌روز گذشته نزدیک به ۱۰ هزار و ۵۰۰ مهاجر جدید وارد آلمان شده‌اند.
این آمار مربوط به موارد ثبت شده است و از آنجا که مرزها با کشورهای همسایه اوکراین به طور کامل کنترل نمی‌شوند گمان می‌رود تعداد زیادی وارد آلمان شده اما هنوز خود را به مراکز مربوط معرفی نکرده باشند.
نشریه “بیلد ام زونتاگ” با استناد به منابع آگاه گزارش داده که دولت فدرال آلمان برآوردهای قبلی خود را تصحیح کرده و اکنون احتمال می‌دهد شمار پناهجویان اوکراینی که خواستار اقامت در این کشور هستند تا یک میلیون نفر افزایش یابد.
برخی ناظران احتمال می‌دهند در صورت ادامه حمله‌های روسیه و بحرانی‌تر شدن اوضاع اوکراین تا حدود ده میلیون نفر از شهروندان این کشور در داخل و خارج آن آواره شوند.
هنوز آمار دقیقی از تعداد شهروندان اوکراین که در خود این کشور مجبور به ترک سکونتگاه خود شده‌اند در دست نیست. شواهد حاکی از افزایش روزافزون این افراد با ادامه بمباران‌ها و کمبود مواد غذایی و امکانات بهداشتی و درمانی است.
در جنگ اوکراین، رسانه‌ها و افکار عمومی غرب بر خلاف معمول سال‌های اخیر با یک کشور “خاورمیانه‌ای” یا “جهان سومی” سر و کار ندارند. پناهجویان این جنگ اروپاییانی هستند که از نظر غربی‌ها با “مهاجر افغان یا سوری” بسیار متفاوت‌اند. اما این نگرش دوگانه اعتراض‌های زیادی را برانگیخته است.
روزنامۀ فرانسوی لوموند می‌نویسد از سالها قبل اهالی بیروت، بغداد یا کابل به ناچار دیدگاه منفی رسانه‌های جهان را نسبت به خود و رویدادهای کشورشان پذیرفته‌اند، انگار که خشونت و جنگ خاص خاورمیانه باشد.
اما با هجوم نظامی روسیه به اوکراین و آغاز جنگ، یک‌باره افکار عمومی غربی متوجه شد که اخبار بمب و آوارگی و وحشت منحصر به خاورمیانه یا افغانستان نیست. واقعیت ناگهانی جنگ در اروپا به وضوح با عادات قدیمی رسانه‌ها و خبرنگاران غربی جور درنمی‌آید.
اکنون این پرسش مطرح است اتحادیه اروپا برای برون رفت از چالش پناهجویان چه تدابیری خواهد اندیشید؟ آیا ناگزیر می شود با روسیه با پذیرش خواسته های ولادیمیر پوتین به توافق برسد؟
برخی گزارش ها حاکی از آن است که مذاکرات بین مسکو و کی یف با توجه به عقب نشینی زلنسکی رئیس جمهوری اوکراین و اعتراف جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در مصاحبه‌ای با تلویزیون LCI مبنی بر این که غرب درخصوص این‌که به اوکراین وعده عضویت در ناتو را داده، مرتکب اشتباه شده است، به نتیجه ی مورد نظر پوتین نزدیک می شود.
بورل ادامه داد، لحظات و موقعیت‌هایی وجود داشته‌اند که ما می‌توانستیم بهتر واکنش نشان دهیم. برای مثال، ما چیزهایی را پیشنهاد دادیم که نمی‌توانستیم تضمین کنیم؛ به خصوص مسئله پیوستن اوکراین به ناتو. این موضوع هرگز تحقق نیافت. فکر می‌کنم این اشتباه بود که وعده‌هایی دادیم که نتوانستیم به آنها عمل کنیم.
نگرانی از افزایش هزینه ها برای اروپا روبه فزونی گذاشته و غرب تاوان اشتباهاتی را می دهد که بورل نیز اعتراف کرده و گفته که غرب درخصوص ایجاد روابط با روسیه مرتکب اشتباه شد. بنابراین، ما فرصت نزدیک‌تر کردن روسیه به غرب را از دست دادیم.
