در میان نابودگران محیط زیست ایران، نیروهای مسلح حکومت جمهوری اسلامی، به خصوص سپاه پاسداران نقش تعیین کننده ای را دارند. در این تخریب بی در پیکر، سازمان های انتفاعی- اقتصادی وابسته به سپاه پاسداران، یکی از عوامل اصلی این فاجعه زیست محیطی هستند. مشکلات ناشی از نفوذ آلاینده های محیط زیست در آب، هوا و خاک، هم اکنون برای بخشی از مردم، به مسئله مرگ و زندگی تبدیل شده است. آشکارترین چالش های اساسی محیط زیستی در ایران، آب، آلودگی هوا، انرژی، آسیب دیدگی و فرسایش خاک، و خسارت تنوع زیستی است
آسیب پذیری ایران نسبت به تغییر اقلیم
اطلاعات ثبت شده جهانی نشان میدهد که دما در طول ۳۵ سال گذشته، در منطقه غرب آسیا که ایران در آن قرار دارد، حداقل یک درجه افزایش یافته است.
از سوی دیگر میانگین متوسط بارش در ایران یک سوم متوسط جهانی است، در حالی که متوسط تبخیر بیش از سه برابر متوسط جهانی است، همچنین وسعت بیابان ها نیز در ایران، بیش از سه برابر متوسط جهانی است. ۷.۵ میلیون هکتار نقاط داغ بیابانی در ایران وجود دارد. میانگین مساحت جنگل نیز در ایران یک سوم میانگین دنیا است.
از این رو در ایران، مهمترین پیامدهای اجتماعی – اقتصادی گرمایش جهانی مانند: کاهش تولیدات کشاورزی، از بین رفتن بخشی از پتانسیل مالداری، وقوع مهاجرت های دست جمعی، خالی از سکنه شدن مناطق گرم به دلیل کمبود آب و خشک سالی؛ از بین رفتن کشاورزی و افزایش بیماری ها در نتیجه عدم امنیت غذایی، بحران های اجتماعی – سیاسی بر سر ذخایر طبیعی، احتمالا منازعه و درگیری بر سرآب قابل مشاهده است.
بحران های چند جانبه زیست محیطی در ایران
محیط زیست در طی چهل سال حکومت جمهوری اسلامی، تبدیل به یکی ازجدی ترین بحران ها در ایران شده است. در کنار تغییرات اقلیمی و گرم شدن زمین، سیاست گذاری های ناکارآمد و بی هدف، منافع اقتصادی سودجویانه عوامل حکومتی، مافیای اقتصادی و رانت خواری، باعث تشدید بحران زیست محیطی در ایران با سرعت فزاینده ای شده است.
در میان نابودگران محیط زیست ایران، نیروهای مسلح حکومت جمهوری اسلامی، به خصوص سپاه پاسداران نقش تعیین کننده ای را دارند. در این تخریب بی در پیکر، سازمان های انتفاعی- اقتصادی وابسته به سپاه پاسداران، یکی از عوامل اصلی این فاجعه زیست محیطی هستند.
مشکلات ناشی از نفوذ آلاینده های محیط زیست در آب، هوا و خاک، هم اکنون برای بخشی از مردم، به مسئله مرگ و زندگی تبدیل شده است. آشکارترین چالش های اساسی محیط زیستی در ایران، آب، آلودگی هوا، انرژی، آسیب دیدگی و فرسایش خاک، و خسارت تنوع زیستی است.
بحران آب و خشکسالی، مهمترین تهدید زیست محیطی در ایران
آمارهای وضعیت آب شرب در مناطق شهری و روستایی در ایران نشان دهنده، کمبود منابع آبی و پدیده خشکسالی دراین حوزه است. باید اذعان نمود که در حوزه آب، با یک معضل بدخیم زیست محیطی روبرو هستیم، که مدیریت ناکارآمد منابع آب، اعمال کشاورزی ناصحیح، رشد جمعیت باعث تشدید آن شده است.
برداشت بیش از حد آب های سطحی و زیر زمینی از طریق زیرساخت های هیدرولیکی و چاه های عمیق باعث تنش آبی در ایران شده است. بحران آب اثرات عمیقی بر نظام اقتصادی و اجتماعی ایران داشته، که یکی از مهمترین آنها مهاجرت از استان ها و مناطق خشک به شهرها بوده است.
بحران آب و خشکسالی در استان اصفهان
با وجود اینکه ایران از دو جهت به پهنه های آبی متصل است، این سئوال مطرح است که چرا صنایعی مانند فولاد و سایر صنایع سنگین در مناطق خشک و کم آب مرکزی، متمرکز شده است؟
برنامه ریزی های توسعه صنعتی در ایران در دوران پهلوی دوم و همچنین در رژیم جمهوری اسلامی بر محور امنیت حکومت ها، استوار است و در همین رابطه است که در دوران پهلوی دوم، احداث صنایع سنگین در مناطقی مانند اصفهان، تبریز، اراک، اهواز و تهران برنامه ریزی شد و در رژیم جمهوری اسلامی نیز گسترش این صنایع در این مناطق ادامه یافته است و در نتیجه رشد جمعیت و صنعت در این مناطق، مسئله آب به یک معضل بزرگ تبدیل شده است. عواقب دیگر آن فقیر شدن نواحی مرزی و خالی شدن آن از سکنه بوده است و در ضمن به تنش های قومی نیز منجر گشته است.
استان اصفهان در ده سال اخیر در معرض سخت ترین و پیچیده ترین خشکسالی قرار داشته است. خارج شدن از این خشکسالی بدخیم بسیار زمان بر است و به سالهای پرباران متمادی نیاز دارد.
رشد جمعیت، اسراف در استفاده از منابع آبی، آلودگی هوا، آب و خاک، گرد و غبار، از بین رفتن جنگل ها و مراتع، فرسایش خاک، نابودی زیستگاه های حیات وحش، خشک شدن تالاب ها و زاینده رود، سیل و طغیان رودخانه ها و انقراض گونه های گیاهی و جانوری، چالش های پیش رو در استان اصفهان در نتیجه تخریب محیط زیست و پدیده اقلیم در ایران هستند.
در سه سال اخیر بیش از دو سوم استان اصفهان درگیر خشکسالی شدید، متوسط و کمتر از یک سوم استان، در وضعیت عادی قرار داشته است.
در تصویر زیر پهنه بندی خشکسالی در استان اصفهان را می توان، در یک دوره ۳۶ ماهه تا سال ۱۳۹۷ مشاهده نمود.
اطلاعات آماری حاکی از این است که میانگین دمای استان اصفهان در تابستان ۹۷ در مقایسه با بلند مدت آن ۱ درجه سانتی گراد بیشتر و نسبت به سال ۹۶ نیز در همین بازده زمانی، ۱.۶ سانتی گراد افزایش داشته است.
همچنین در سال زراعی ۹۷-۹۶ میزان بارش نسبت به یک سال زراعی نرمال، ۲۸ درصد کاهش داشته است.
آثار بحران آب و خشکسالی در استان اصفهان را می توان به وضوح در تغییرات حجم آب زاینده رود مشاهده نمود.
تالاب گاو خونی از گذشته تا حال
تالاب گاوخونی که در گذشته مامن پرندگان مهاجر بود و یکی از جاذبه های گردشگری در استان اصفهان به شمار می رفت اکنون خشک شده و در اثر خشک شدن این تالاب، ضربه جبران ناپذیری به کشاورزی در اطراف این تالاب وارد شده است.
در تصاویر زیرتالاب گاوخونی از گذشته تا حال دیده می شود
احمد هاشمی
[email protected]
