ترکیه در حالی از احتمال آغاز حملات زمینی در خاک سوریه علیه کردها سخن می گوید که هنوز به سوالات مطرح در ارتباط با انفجار استانبول پاسخ نداده است. سوالاتی که پیگیری آنها از رفتار انتخاباتی اردوغان و حزب عدالت و توسعه در گذشته و انتخابات ژوئن سال آینده پرده بر می دارد؛ تسخیر صندوق های رای در سایه ی فضای امنیتی حاکم و هراس جامعه از بازگشت ناامنی که پیوسته بخشی از سیاست در این کشور بود است
رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه و حزب عدالت و توسعه برای ماندن در قدرت حاضرند به هر اقدامی دست بزنند. بعد از انفجار استانبول که به کشته و زخمی شدن ده ها تن منجر شد و در پی آن به دستور رئیس جمهور مناطق کرد نشین هدف حملات قرار گرفت این سوال پیش آمده که بین خون ریزی های اخیر در استانبول و مناطق کردنشین و انتخابات ریاست جمهوری در سال آینده چه ارتباطی وجود دارد.
دولت ترکیه به جای پاسخ به سوالات مطرح در ارتباط با انفجار در مرکز استانبول سعی دارد با اقدام نظامی علیه کردها ادعای دست داشتن سازمان های کردی در این واقعه را ثابت شده قلمداد کند. با این هدف روز به روز حملات علیه کردها را گسترده تر و شدیدتر می کند.
حملات مجدد ترکیه به پایگاههای “قسد” در شمال سوریه و انتقال تجهیزات نظامی جدید
نیروهای ترکیه روز یکشنبه پایگاههای نیروهای سوریه دموکراتیک در شمال سوریه را هدف حملات توپخانهای و هوایی قرار دادند. به گزارش شبکه خبری اسکای نیوز، منابع میدانی در سوریه اعلام کردند: ارتش ترکیه با چند موشک پایگاه نظامی “منغ” در حومه شمالی حلب را که تحت سیطره نیروهای سوریه دموکراتیک”قسد” است، مورد هدف قرار داد.
همزمان نیروهای ترکیه پایگاههای اطراف شهر جرابلس در حومه شرقی حلب را هدف حملات توپخانهای قرار دادند. در این راستا، منابع سوری از ورود تجهیزات جدید ارتش ترکیه به خاک سوریه خبر دادند. ترکیه هشت کامیون نظامی، هفت تانک، توپخانه و نفربر را به سوریه منتقل کرد.
رسانههای ترکیه اعلام کردهاند که عملیات زمینی نیروهای این کشور در سوریه به زودی آغاز خواهد شد. ترکیه از ۲۰ نوامبر، عملیات هوایی علیه حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) در شمال سوریه آغاز کرد. رئیس جمهوری ترکیه این عملیات را موفق توصیف کرد و بعید ندانست که پس از آن عملیات زمینی انجام شود.
ترکیه تاکنون صدها هدف را در شمال عراق و ترکیه منهدم کرده است و با ادبیاتی که رسانههای رسمی ترکیه به کار میبرند «۲۵۴ تروریست را خنثی» کرده است. ترکیه نام عملیات اخیر خود را «پنجه-شمشیر» مینامد و تاکید کرده است که دیر یا زود عملیات گسترده زمینی را برای تکمیل عملیات نیروی هوایی در مناطق شمال شرقی سوریه در منبج، تل رفعت و عین العرب آغاز خواهد کرد.
میدل ایستآی به نقل از دو مقام آگاه نوشته است که ترکیه و روسیه در حال مذاکره برای اجرای یک عملیات، به مراتب کوچکتر از عملیات موردنظر آنکارا، برای عقب راندن گروههای کرد سوریه از مناطق غرب رودخانه فرات هستند. رسانههای ترکیه روز پنجشنبه خبر دادند که خلوصی آکار، وزیر دفاع ترکیه با همتای روس خود، سرگئی شویگو، تلفنی در مورد عملیات در شمال سوریه رایزنی کرده است. روسیه برای جلوگیری از عملیات گسترده ترکیه در خاک سوریه، سال ۲۰۱۹ تفاهمنامهای را با آنکارا امضا کرد که براساس آن نیروهای کرد مستقر در غرب فرات را تا ۳۰ کیلومتر از مرزهای ترکیه دور کند. مقامهای ترکیه میگویند که روسیه تاکنون از اجرای این تعهد خود سر باز زده است.
در کنار روسیه، امریکا هم در چارچوب سیاست منطقه ای خود به نوعی مخالف اقدام نظامی ترکیه در شرق فرات است. نیروهای کرد در قالب یگانهای مدافع خلق، با نظامیان امریکایی مستقر در منطقه شمال شرق و شرق سوریه همکاری میکنند و در مبارزه با داعش نقش بازی کردهاند. این نیروهای کرد، حالا از واشنگتن میخواهند که جلوی حمله ترکیه به شمال سوریه را بگیرد. مظلوم عبدی، فرمانده نیروهای دموکراتیک سوریه، چتری از گروههای مسلح کرد در شمال شرقی سوریه، در مصاحبهای با پولیتیکو شکایت کرده است که دولت امریکا اقدامهای کافی برای جلوگیری از عملیات نظامی ترکیه انجام نداده است. وی ضمن اینکه اظهارنظرهای رسانهای مقامهای واشنگتن را ناکافی دانسته است و میگوید: «ما باور داریم که حمایت از شهرها و حمایت از کردها و خانوادههای ۱۲ هزار شهید ما مسوولیت بشردوستانه و سیاسی دولت و شخص رییسجمهور امریکاست.» اما آمریکا حالا نسبت به گذشته نگاه دیگری به منطقه دارد. نقش کردها در استراتژی آن کم اهمیت و حفظ ترکیه ی عضو ناتو در آرایش نیرو مقابل روسیه و چین برای واشنگتن مهم تر شده است. حالا آمریکا علیرغم انتظار کردها، مایل نیست فراتر از ابراز مخالفت اقدامی در این مورد انجام دهد.
همزمان ۱۸۷ نهاد و گروه کرد هم در بیانیهای اقدام ترکیه به عملیات در شمال سوریه و عراق را محکوم کردهاند و خواهان مداخله بینالمللی برای توقف این عملیات شدهاند.
احساس خطر کردها از آشتی آنکارا و دمشق
اردوغان همزمان با اقدام نظامی در شمال سویه و شرق ترکیه علیه کردها، تلاش می کند از طریق آشتی با اسد آزادی عمل بیشتری در سرکوب کردها داشته باشد. در این ارتباط اورهان میری اوغلو، عضو هیات مرکزی سیاستگذاری و اجرایی حزب حاکم عدالت و توسعه ترکیه در گفتوگو با خبرگزاری اسپوتنیک گفته است: «روابط میان دمشق و آنکارا ممکن است پیش از انتخابات آتی ترکیه در سال ۲۰۲۳ وارد مرحله جدیدی شود.» به گفته وی «دمشق تمایل دارد مذاکرات آن با آنکارا آغاز شود به ویژه دمشق تمایل دارد رجب طیب اردوغان و بشار اسد در کشور سومی با یکدیگر دیدار کنند و احتمالا این کشور روسیه است.»
به نوشته رسانههای کردی، یکی از شرطهایی که ترکیه برای چشمپوشی از حمله به شمال سوریه گذاشته است، واگذار کردن مدیریت منطقه به ارتش سوریه است. شبکه خبری المیادین به نقل از منابع کردی نوشته است که آنکارا خواستار خروج نیروهای سوریه دموکراتیک تا ۳۰ کیلومتری نوار مرزی با سوریه در راستای اجرای توافقهای گذشته با امریکاییها و روسیه شده است. یکی دیگر از شروط ترکیه بیرون کردن نیروهای حزب کارگران کردستان ترکیه (پکک) از سوریه و تحویل برخی از فرماندهان آن به آنکارا اعلام شده است.
پایگاه خبری رووداو در گزارشی مینویسد که کردها نسبت به آشتی ترکیه و سوریه بسیار نگران هستند. آرون لاند، پژوهشگر موسسه سنچوری اینترنشنال، به رووداو میگوید: « دولت ترکیه و سوریه دشمنان و رقبای مشترکی مانند یپگ دارند. آنها میتوانند توانمندیهای خود را مبادله کنند، مثلا دشمنانی را که در قلمرو سرزمینی خودشان هستند خاموش کنند یا بکشند یا برای استرداد متقابل برنامهریزی کنند.»
سوالاتی که همچنان بی پاسخ مانده اند
ترکیه در حالی از احتمال آغاز حملات زمینی در خاک سوریه علیه کردها سخن می گوید که هنوز به سوالات مطرح در ارتباط با انفجار استانبول پاسخ نداده است. سوالاتی که پیگیری آنها از رفتار انتخاباتی اردوغان و حزب عدالت و توسعه در گذشته و انتخابات ژوئن سال آینده پرده بر می دارد؛ تسخیر صندوق های رای در سایه ی فضای امنیتی حاکم و هراس جامعه از بازگشت ناامنی که پیوسته بخشی از سیاست در این کشور بود است.
ایندیپندنت در این ارتباط نوشته است: با وجود اینکه دولت ترکیه سازمانهای کردی را به دستداشتن در انفجار استانبول متهم میکند و بهرغم اینکه بسیاری از مردم ترکیه این ادعای دولت را تأیید میکنند، اما چند پرسش اساسی در اینجا مطرح میشود که تاکنون بیپاسخ مانده است. پرسش نخست این است که اگر عامل انفجار یک زن تروریست آموزشدیده در ارتباط با فناوری بمب است و بیش از یک سال میشود که در ترکیه اقامت دارد، چگونه به دوربینهای مداربستهای که از تحرکات همگان عکس برمیدارند، توجهی نمیکند و پس از کارگذاشتن بمب، یکراست به آپارتمان خود برمیگردد تا فورا به دست پلیس بازداشت شود؟ پرسش دوم این است که زن متهم با داشتن هویت عربی–سوری، چگونه میتواند مرتبط به حزب اتحاد دموکراتیک کردستان باشد؟ گذشته از آن، حزب یادشده هیچگاه به ترکیه حمله نکرده و فعالیتهایش بر مبارزه علیه داعش متمرکز است. افزون بر آن، حزب کارگران کردستان و حزب اتحاد دموکراتیک کردستان دستداشتن در این انفجار را رد کردهاند؛ این در حالی است که پذیرفتن مسئولیت عملیاتهای تروریستی از طرف سازمانهای تروریستی، به تحققیافتن اهداف آنها کمک میکند. از همینرو، حزب کارگران کردستان مسئولیت همه عملیاتهای خود را در گذشته بر عهده گرفته است که ازجمله میتوان به انفجار در استان مرسین در سپتامبر ۲۰۲۲ اشاره کرد.
عبداللطیف سینر، از بنیانگذاران حزب عدالت و توسعه حاکم که تغییر موضع داد و بهعنوان نماینده حزب مخالف وارد پارلمان شد، چندی پیش گفته بود اردوغان آماده است برای بقا در قدرت، کشور را به جنگ داخلی سوق دهد. در انتخابات ژوئن ۲۰۱۵ زمانی که حزب دموکراتیک خلقها که از کردها حمایت میکرد، ۸۰ کرسی از ۵۵۰ کرسی پارلمان را به دست آورد و حزب عدالت و توسعه اکثریت اجمالی در پارلمان را از دست داد، اردوغان برای جلب افکار عمومی و کسب آرا، آتش جنگ را علیه حزب کارگران کردستان برافروخت، در نتیجه حزب عدالت و توسعه بار دیگر در انتخابات زودهنگام نوامبر ۲۰۱۵ اکثریت را به دست آورد.
حال این بحث در میان ناظران و تحلیلگران جریان دارد که اردوغان برای پیروزی در انتخابات ژوئن سال آینده، به چه ترفندهایی دست خواهد زد؟ این در حالی است که صلاحالدین دمیرتاش، رهبر حزب دموکراتیک خلقها، از سال ۲۰۱۶ تاکنون در زندان به سر برده است و اکرم اماماوغلو، شهردار استانبول و رقیب نیرومند اردوغان، با چهار سال زندان و ممنوعیت از فعالیت سیاسی روبهروست. همچنین، دولت اردوغان برای لغو مصونیت پارلمانی کمال قلیچداراوغلو و ۶۴ نماینده دیگر، در حال برنامهریزی است.
اندکی پیشتر از انتخابات محلی ترکیه در اواخر مارس ۲۰۱۴، نوار صوتی از یک جلسه امنیتی به بیرون درز کرد که گوشهای از ترفندهای دولت اردوغان را نشان میداد. بر اساس نوار یادشده، در این جلسه امنیتی که با حضور احمد داوداوغلو، وزیر خارجه، فریدون سینیراوغلو، معاون وزیر خارجه، یاسر گولر، معاون رئیس ستاد ارتش و هاکان فیدان، رئیس سازمان اطلاعات ترکیه، تشکیل شده بود، برای بهراهاندختن یک عملیات ساختگی برنامهریزی صورت گرفت تا بهانه توجیهپذیری برای حمله ارتش ترکیه به خاک سوریه باشد. اردوغان که در آن زمان نخستوزیر بود، افشای این نوار را محکوم کرد و آن را حقیرانه خواند، اما صحت آن را انکار نکرد.
در ارتباط با شانس انتخاباتی اردوغان، جریج کوبلی، نویسنده و تحلیلگر سیاسی، مینویسد: «اردوغان زمان محدودی برای بقا در قدرت در اختیار دارد. او میخواهد یا از راه انتخابات به هدف خود دست یابد یا اینکه وضعیت اضطراری پیش بیاید که امنیت ملی در خطر قرار گیرد و او با تحمیل نوعی از زور، از برگزاری انتخابات آینده جلوگیری کند». آیا پیش از انتخابات ریاستجمهوری شاهد حوادث غیرمنتظره در ترکیه خواهیم بود؟ گذشت زمان پاسخ خواهد داد.
