ترانه های به یاد ماندنی برای چه گوارا – مانتلی ریویو، برگردان: علی اورنگ

کلمات در ستودن چه گورا تبدیل به آهنگ شده و در سراسر جهان ترجمه و گسترش یافته است، همزمان موزیسین های متعهد به راه چه گوارا با الهام از او آهنگ های خود را در رابطه با زندگی، مرگ و مبارزات وی نوشته اند. طنین آهنگ های چه گوارا از هاوانا به سانتیاگو، از قاهره به بیت لحم، نخبگان را برانگیخته، بورژوازی را خشمگین  کرده و شعله های سنت انقلابی را روشن نگه داشته است

کالایی شدن تصویر آیکونیک [نمادین] ارنستو چه گوارا در کم سو کردن نور انقلابی ای که بعد از ترور او به وسیله سیا در اکتبر ۱۹۶۷ روشن شد، ناموفق بوده است. تحسین شده در سراسر جهان به وسیله مبارزان آزادی خواه، کنشگران و طبقه کارگر به عنوان یک چریک قهرمان انقلاب کوبا، رهبر اولین دولت سوسیالیستی کوبا و متفکر سرسخت مارکسیست، چه گوارا تبدیل به مظهر فرهنگ چپ در آمریکای لاتین و ماورای آن شده است. دانش آموزان کوبای سوسیالیستی، با تلفیق مبانی اعتقادی چه گوارا در رابطه با تعهد و امید به مبارزه برای آینده، روزانه سوگند یاد می کنند که “پیشگامان راه کمونیسم و مانند چه گوارا” خواهند بود. در به درود فرمانده (Hasta Siempre Comandante)، آهنگ ساز کوبایی کارلوس پوئبلا (۱۹۸۹-۱۹۱۷) پیش بینی کرد:

“عشق انقلابی‌ات

تو را به نبردی تازه رهنمون می‌شود

آنجا که استواری بازوان آزادگرت را

انتظار می‌کشند“^۱

این کلمات تبدیل به آهنگ شده و در سراسر جهان ترجمه و گسترش یافته است، همزمان موزیسین های متعهد به راه چه گوارا با الهام از او آهنگ های خود را در رابطه با زندگی، مرگ و مبارزات او نوشته اند. طنین آهنگ های چه گوارا از هاوانا به سانتیاگو، و از قاهره به بیت لحم نخبگان را برانگیخته و بورژوازی را خشمگین  کرده است و شعله های سنت انقلابی را روشن نگه داشته است.

پوئبلا در سال ۱۹۶۵، در لحظاتی که چه گوارا برای شرکت در جنبش های انقلابی در آفریقا و آمریکای لاتین با کوبا خداحافظی می کرد، به درود فرمانده را نوشت. او گفت به درود فرمانده “آهنگی برای وداع نه برای مرگ بود” و شعری در وصف رابطه چه گوارا با فیدل کاسترو بود. فیدل کاسترو، در حالی که نامه خداحافظی چه گوارا را در تئاتر چاپلین هاوانا برای مردم کوبا می خواند، کلماتی را که ماه ها قبل از آن نوشته شده بود با ویژگی شاعرانه “فیدل” ارائه داد:

  “اعتقاداتی را که به من آموختی، روحیات انقلابی مردم ام، و احساس انجام مقدس ترین وظایف را به سنگرهای دیگری می برم تا بر علیه امپریالیسم، هرجا که لازم باشد،  مبارزه کنم.”^۲

حضار در شور و هیجان بودند و پوئبلا، که قبل از انقلاب رژیم ارتجاعی باتیستا در پی او بود،^۳ به طرف گیتارش رفت: “در آن شب فراموش نشدنی وقتی که فیدل نامه وداع چه گوارا را خواند، من آهنگ به درود فرمانده را نوشتم.”^۴

با گذر زمان “به درود فرمانده” تبدیل به نمادی از جامعه ای می شود که از مخروبه های تسلط و استثمار امپریالیسم به پا خاسته است، و تبدیل به سرود مردم کوبا برای بسیج های انقلابی، کنسرت ها، رویدادهای اجتماعی و ورزشی می شود. سادگی ترکیب رقص اسپانیولی (بولرو) اش و ارتباط روشن آن با جنبش انقلابی به آهنگ “به درود فرمانده” محبوبیت جهانی می دهد. در فیلم حکومت نظامی ساخته کوستا-گاوراس (۱۹۷۲)، پلیس اروگوئه که در شکار چریک های توپاماروس است قادر به خاموش کردن بلندگوهای دانشجویان که آهنگ “به درود فرمانده” را با افتخار در تظاهرات شان بازتاب می دهند، نیست. دهها نسخه متفاوت از این آهنگ به وسیله گروه های متنوعی چون  بوئنا ویستا سوشال کلاب (موسیقی کوبایی Buena Vista Social Club)، جاز چارلی هادن و رابرت وایت (Charlie Haden and Robert Wyatt)، گروه چپ گرای فرانسوی زبدا (Zebda) و خواننده (وکالیست) ونزوئلایی سولداد براوو (Soledad Bravo) بازخوانی شده است. یک نسخه پاپ با اجرای ناتالی کاردون (Nathalie Cardone) در سال ۱۹۹۷ در چارت های اصلی فرانسه مقام دوم را ازآن خود کرد، که بیش از ۷۵۰۰۰۰ آلبوم فقط در فرانسه فروخت.

سلام فرمانده تنها آهنگی نیست که کارلوس پوئبلا به چه گوارا اهدا می کند. در فرمانده ابدی، خواننده چریک شهید را به جاودانگی ارتقا می دهد.

از آنجا که تو حماسه ای بودی ماورای انسان،

از آنجا که تو روشنایی و پیشرو بودی،

برای ابد در قلب مردم زنده خواهی بود

از دیدگاه ژیژک (Zizek)، کلمات پوئبلا چه گوارا را در لایه های اساطیر مذهبی مسیحیت پوشانده است، او اضافه می کند که چه گوارا به عنوان یک “فرد مقدس دیگر با معیارهای عادی دستاوردهای واقعی مطرح نیست”. ژیژک با فاصله گرفتن از کوبای سوسیالیست که به طور خصمانه ای با آن مخالف است،^۵ می گوید “چه گوارا بایستی به شکل اسفناکی می مرد تا به یک شخصیت فرقه ای تبدیل شود که او است.”^۶ ولی آنهایی که چه گوارا را در زندگی و مرگش تحسین می کردند به خاطر شناخت کامل با “دست آورد های واقعی اش” (در کوبا و ماورای آن) بود، که فقط در اثر فداکاری ها و تعهداتش به آنها نائل آمده بود. سیلویو رودریگز با آهنگ تفنگ در برابر تفنگ (۱۹۶۸) پیش بینی کرد که همه جهان سوم درد او را با جنگ مسلحانه، مبارزات ضد استعماری، همراه با نام چه گوارا، به زبان خواهند آورد.

این فرایند که قبل از شهادت چه گوارا شروع شده در شعر “شبح” (۱۹۶۷) مشهود بود، وقتی که ویکتور خارا آهنگساز شیلیایی (۱۹۷۳-۱۹۳۲) تعقیب بی امان چه گوارا را تحت رهبری سیا در حالی که در میان مبارزان سوسیالیست در کوه های بولیوی بود، ضبط کرد. این آهنگ، که غرور تازه ای را در ابزار موسیقی بومی به وسیله گروهای مترقی آمریکای لاتین احیا کرده بود، ارائه دهنده نغمه های هیجان انگیز “فرار کن، فرار کن، فرار کن” می باشد، در حالی که مبارزه بسیار دشوار چه گوارا به نمایش گذاشته شده است:

بر بالای سرش،

کلاغ ها با چنگال های طلایی در گردش اند

با خشم قدرتمندان،

چگونه او را به صلیب کشیده اند

گردان های نظامی

در تعقیب فرزند انقلاب اند

چرا که او ندا دهنده زندگیست

و آنها خواهان مرگ او هستند^۷

آهنگ ویکتور خارا که راه چه گوارا را تحسین می کرد، شروع جدایی انقلابی ها از سوسیال دموکراتها بود. این آهنگ حزب کمونیست شیلی را از تایید جنگ مسلحانه در مقایسه با آنچه که راه دموکراتیک به سوسیالیسم متصور بود، خشمناک کرده بود. چندین دهه بعد از شکنجه و قتل ویکتور خارا به وسیله کودتاگران شیلی، کارهای ویکتور خارا هنوز از محبوبیت بالایی برخوردار است.

همانند با ویکتور خارا در یک منطقه مهم ضد امپریالیستی دیگری، خواننده جنبش مقاومت مصر شیخ امام (۱۹۹۵-۱۹۱۸) در حالی که عود می زد و آهنگ های سیاسی تندی می خواند تصویرش بارها با آرم  چه گوارا دیده شد. همراه با ترانه های احمد فواد نجم (۲۰۱۳-۱۹۲۹)، شیخ امام انتقادهای گزنده ای از جامعه پسا استعماری ارائه می داد. آهنگشان “چه گوارا مرده است” که همزمان با قتل چه گوارا و شکست جنگ ۱۹۶۷ متحدین عرب تحت رهبری ناصر به وسیله استعمار صهیونیست، اجرا شد، شبیه به سرود عزا بود:

“چه گوارا مرده است، چه گوارا مرده است، آنچه که در رادیو گفتند

در خیابانها، مساجد، و در کلیسا ها همه اخبار این است“^۸

همبستگی شیخ امام و احمد فواد نجم، آنهایی را که می خواستند سیاست های رادیکالی را از موسیقی مصر دور نگه دارند ناراحت می کرد. در بین اینها، سعید میکاوی، آهنگساز، از تعهد شیخ امام به “راه انقلاب” با عنوان “هنرمند مردم” انتقاد کرده و سوال می کند آیا برجسته کردن چه گوارا به منزله این است که مصر “قهرمان های خود را به دست فراموشی سپرده است.”^۹ متقابلا شیخ امام به سبک زندگی بورژوایی سعید میکاوی حمله کرد، و خود شیخ امام معروف بود که یک زندگی ساده در میان زحمتکشان داشت.

شیخ امام تاثیر مستقیم روی نسل جدیدی از موسیقیدانان انقلابی می گذارد و در دهه  ۱۹۸۰ در گروه حازم شهین مرتبا حضور پیدا می کند،^۱۰ شهین بعدا تبدیل به یک نوازنده عود و ترانه ساز برجسته می شود. در دوران مبارزه بر علیه دیکتاتوری مبارک، گروه اسکندرلی حازم شهین با الهام از تفکرات چه گواریستی، کارهای شیخ امام را محورپیشرف خود قرارداد. آنها متون ترانه های نجم را نیم قرن بعد از خلق شان می خوانند:

“ای بردگان عزیز، درس عبرت این است. اشک های چه گوارا همیشه همان است و فقط یک انتخاب دارید

راه دیگری به جز آمادگی برای جنگ یا فرسوده شدن وجود ندارد“

با ظهور مجدد انقلاب فلسطین بعد از سال ۱۹۶۷، اسامی خیلی از فرزندان اردوگاه های پناهندگان در لبنان و نوار غزه با اسم “جیفارا” یعنی چه گوارا و اسامی دیگری با مفاهیمی چون پایداری و رهایی آراسته شدند. لنا میری، رهبر سابق جبهه خلق برای آزادی فلسطین، در صحبت هایش خاطرنشان کرد که، “ما مسحور راه چه گوارا بودیم و افکار ما تحت تاثیر آن بود.”^۱۱ فلسطینی ها برای چه گوارا هم می خواندند. در میان آهنگ های فلسطینی درباره چه گوارا بازنویسی سرودهای ملی آزادیبخش مثل “نام تو را می نویسم، کشورم” با ملودی هایی که متن آنها درباره چه گوارا بود و به وسیله کمونیست های بیت لحم خوانده شد، می توان نام برد. دیگری ترانه “انقلابی چون چه گوارا” از أمل مرقس Amal Murkus (وکالیست)، بر اساس “به درود فرمانده” پوئبلا می باشد.

این رسم در قرن ۲۱ با انتفاضه ها ادامه یافت. در سال ۲۰۰۲، گروه منهل الفلسطینی (Manhal al-Falastini) و بلادنا (Baladna) از موزیسین های اردوگاه های فلسطین در لبنان اشعار جنگنده شهید ابوعلی طلال، “آهنگ چه گوارا” را خواندند:

“نامت را بنویس، چه گوارا

با یک گل سرخ

پیکرش از آن تو می شود، چه گوارا

و انقلاب کن

متعاقب قیام سراسری فلسطینی ها در می ۲۰۲۱، تصویر چه گوارا در “صدای تو، مردم من” ظاهر شد، که نسخه فلسطینی سرود ضدفاشیستی کارگران ایتالیاست و خالق آن هنرمند فلسطینی صنا موسی می باشد. در آهنگ شاعر فلسطینی سامی القاسم فریاد “وطن یا مرگ” ( آرم ملی کوبا) در متن اشعار “مردم من زنده اند” ظاهر می شود.

چه گوارا در اجرای هنری گروه انقلابی یوروم (Grup Yorum)، که خوانندگانش “به درود فرمانده” پوئبلا را به اسپانیایی و ترکی می خواندند، حضور دائمی داشت. قبل از ممنوع کردن برنامه های این گروه در سال۲۰۱۶ و به زندان انداختن اعضایش به وسیله دولت اردوغان، آنها مجری کنسرت هایی برای ده ها هزار نفر از هواداران عمدتا چپگرای خود بودند. هلین بولک و ابراهیم کوچک دو خواننده اصلی گروه که برای چه گوارا می خوانند در اثر اعتصاب غذا در آوریل و می ۲۰۲۰ شهید شدند. پیگرد گروه یوروم، با هدف تشدید سرکوبی و به خاطرت اعتقادشان به سوسیالیسم، همراه با حملات مفسرین راستگرا بر علیه آنها بود. راستگرایان ادعا می کردند که طرفداران این گروه با پوشیدن لباس هایی که عکس چه گوارا را به نمایش می گذاشت، دلیلی بر حمایت این موزیسین ها از “تروریسم” بود.

چه گوارا در مراکز حساس مبارزه بر علیه ظلم و استثمار هنوز حضور دارد. صدای او صدایی راسخ و مداوم برای مظلومین، یاد آور عمقی است که امپریالیسم و ارتجاع برای ساکت کردن آن صدا فرو خواهد رفت. مثل آهنگ ها و موسیقی های انقلابات گذشته و حال، خواندن ترانه های انقلابی مردم را چون یک قطعه موسیقی در مبارزه برای نسل های آینده متحد می کند. چه گوارا ی بزرگ نوشت،

“زیربنای اصلی کار ما جوانان هستند؛ امیدمان را به آنها می سپاریم و آنها را برای گرفتن درفش از دستهایمان  آماده می کنیم.” 

متن بالا برگردانی است از:

Songs about Che

آهنگ های چه گوارا در یوتیوب:

هCarlos Puebla—Lo Eterno

Silvio Rodriguez—Fusil Contra Fusil

Sheikh Imam—Gifara Mat

Grup Yorum—Hasta Siempre

Notes:

۱.↩    Translation taken from Aviva Chomsky, A History of the Cuban Revolution (Wiley-Blackwell, 2010), p121.

۲. ↩    Che Guevara, “Farewell letter to Fidel Castro”, ۱ April 1965. Marxist Internet Archive.

۳. ↩    Robin D. Moore, Music & Revolution (University of California Press, 2006), p53.

۴. ↩    Sue Steward, Musica!: The Rhythm of Latin America, (Diane Pub Co, 1999), p81.

۵. ↩    Slavoj Žižek, “Slavoj Žižek on Castro’s death,” ۲۷ November 2016. Author website.

۶. ↩    Slavoj Žižek, Surplus-Enjoyment: A Guide For The Non-Perplexed, (Bloomsbury Academic, 2022), p180.

۷. ↩    Translation by Aliki Andris-Michalaros for the Inti Illimani 2 album, La Nueva Canción Chilena, 1974.

۸. ↩    Lyric translation by Elliot Colla.

۹. ↩    Andrew Simon, Media of the Masses, (Stanford University Press, 2022), p143.

۱۰. ↩  Conversation with the author, 20 June 2022.

۱۱. ↩  Lena Meari, “Reading Che in Colonized Palestina,” NACLA Report on the Americas, 50:1, 49-55, 2018.

۱۲. ↩  Not to be confused with the Jordan-based Palestinian band of the same name.

۱۳. ↩  Che Guevara, “Socialism and Man in Cuba,” March 1965