حزب کمونیست فدراسیون روسیه و جنگ و صلح در اوکراین

اخبار روز: حزب کمونیست فدراسیون روسیه یکی از احزاب بزرگ این کشور است که در آخرین انتخابات پارلمانی نوزده درصد رای آورد. این حزب تاکنون در جنگی که پوتین علیه اوکراین راه انداخته، از او حمایت کرده است، اکثرا نمایندگانش به قانون «پانزده سال» محکومیت به خاطر انتشار «اخبار جعلی» رای داده اند، نسبت به جنبش ضد جنگ که در سرتاسر کشور به راه افتاده نگاه مثبتی ندارد. به بازداشت های گسترده فعالین ضد جنگ اعتراض نمی کند. اما در صوف این حزب همه با این سیاست های حزب موافق نیستند. سه تن از نمایندگان پارلمان اعتراض کرده اند، برخی از سازمان های جوانان این جنگ را محکوم کرده اند. به نظر می رسد با ادامه ی جنگ و آشکار شدن عواقب و عوارش آن، مخالفت ها راه خود را باز می کنند و احتمالا گسترده تر می شوند.

رهبری این حزب به طور کلی به خط پوتین نزدیک است. KPRF (حزب کمونیست فدراسیون روسیه) طرح پارلمانی را برای به رسمیت شناختن جمهوری های خودخوانده لوهانسک و دونتسک ارائه کرد و بهانه اولیه برای ارسال تانک به آن سوی مرز را فراهم ساخت. جمعه گذشته، چهل نفر از پنجاه و هفت نماینده مجلس به “قانون پانزده سال” که برای “اخبار جعلی” احکام حبس طولانی مدت تعیین می کند، رای دادند. هیچ کدام از نمایندگان کمونیست پارلمان رای مخالف ندادند، هشت نفر با وجود حضور در پارلمان، رای ممتنع دادند.

بنابر اظهارات یک فعال جنبش سوسیالیستی روسیه، حزب کمونیست فدراسیون روسیه، یک نیروی ترکیبی عجیبی است: گاه کنترل مرکزی ضعیف بر سازمان‌های محلی، حتی به سوسیال دموکرات‌ها و تروتسکیست‌ها اجازه می‌دهد تا به عنوان نامزدهای KPRF خود را کاندیدا کنند. بخش‌هایی از پایگاه آن در هر حرکتی از اعتصاب گرفته تا اعتراضات ضد واکسن درگیر هستند. این وضعیت در موضع گیری های متفاوت در حزب نسبت به جنگ نیز منعکس شده است. به گفته ی یک عضو حزب کمونیست روسیه، ۷۵ درصد از اعضای حزب از جنگ حمایت کرده و ۲۵ درصد با آن مخالفت می کنند. پایگاه اجتماعی حزب، پس از یکی دو سال گذشته بیشتر از افرادی بوده است که از رژیم روسیه راضی نیستند و به طور فزاینده ای – بیشتر به دلایل عمل گرایانه – به حزب کمونیست رای می دهند. با اطمینان می توان گفت در میان آن ها مردمی وجود دارند که مخالف جنگ هستند.حزب کمونیست فدراسیون روسیه دائماً تحت فشار کرملین برای دفاع از خط رسمی است. اما برخی از چهره های حزب کمونیست فدراسیون روسیه، آشکارا جنگ را محکوم کرده اند، از جمله میخائیل ماتویف، اولگ اسمولین، و ویاچسلاو مارکایف – سه نماینده پارلمان از حزب کمونیست که قبلاً از طرح اولیه برای به رسمیت شناختن جمهوری های جدایی حمایت کرده بودند.

کرملین، حزب کمونیست را در شرایط بسیار دشوار – یا به عبارت دقیق‌تر، بسیار ساده ای – قرار داده است: یا باید به سیاست حمایت از دولت پایآن داده و در برابر حکومت پوتین مقاومت کند یا برای همیشه از زندگی سیاسی روسیه ناپدید شود. ماتویف، اسمولین و یکی از باهوش ترین رهبران جوان حزب کمونیست، یوگنی استوپین، آشکارا با جنگ مخالفت کردند. استوپین، همراه با جنبش سوسیالیستی روسیه، جلسه ای از چپ روسیه ترتیب داد، که در آن قطعنامه ضد جنگ به تصویب رسید و ائتلاف ضد جنگ از چپ های مستقل و دموکراتیک روسیه را سازماندهی کرد.

برخی از قانونگذاران در سطح محلی، در برخی موارد شخصیت‌های غیرحزبی که در فهرست‌های KPRF انتخاب شده‌اند، مواضع مشابهی اتخاذ کرده‌اند، همانطور که کمیته سازمان جوانان KPRF مسکو نیز چنین کرده است. این سازمان در حالی که رای اولیه به رسمیت شناختن جمهوری های دونباس را توجیه می کرد، “جنگ برادرکشی” را محکوم کرد و ان را  ناشی از “جاه طلبی های ژئوپلیتیک ناسالم ولادیمیر پوتین” خواند که تنها “منبع درآمدی برای نخبگان حاکم” فراهم می آورد. برعکس، گنادی زیوگانف، رهبر KPRF، با ملایمت در برابر جنگ دولت پوتین برای “پاکسازی” اوکراین، سر تعظیم فرود آورده است.

هنوز خبر مشخصی مبنی بر اخراج ناراضیان حزب کمونیست فدراسیون روسیه و گروه پارلمانی آن از صفوف حزب منتشر نشده است. با این حال، به نظر می رسد که تهدید حکومت نظامی، و فشار کرملین برای ریشه کن کردن همه ابراز مخالفت ها، وضعیت را دشوار می کند.

مخالفت ها با سیاست رسمی در صفوف حزب

مخالفت با جنگ ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه در اوکراین دیگر فقط در خیابان های شهرهای بزرگ روسیه دیده نمی شود، بلکه اکنون در پارلمان نیز به چشم می خورد.

ویاچسلاو مارکایف، نماینده ی حزب کمونیست فدراسیون روسیه (CPRF) به نمایندگی از منطقه بوریاتیای سیبری در دوما، به شدت جنگ را مورد انتقاد قرار داده و پوتین را به دستکاری نگرانی های مردم برای امنیت روس های قومی در مناطق جداشده اوکراینی دونتسک و لوگانسک متهم کرد.

پوتین در کنار خواست توقف گسترش ناتو در اوکراین – تقاضایی که از حمایت گسترده طیف های سیاسی روسیه برخوردار است – همچنین مدعی شده است که حمله به اوکراین با هدف دفاع از روس‌های ساکن دونتسک و لوگانسک است که از زمان کودتای سال ۲۰۱۴ که به برکناری ویکتور یانوکوویچ انجامید با اوکراین در جنگ هستند. تخمین زده می شود که ۱۵۰۰۰ نفر اکثراً روس تبار در درگیری بین ارتش راستگرای اوکراین و نیروهای شبه نظامی متحد آن و جدایی طلبان دونباس کشته شده اند. پوتین بلافاصله قبل از دستور حمله به اوکراین، استقلال جمهوری های خلق دونتسک و لوگانسک را به رسمیت شناخت. او گفت که این اقدام برای جلوگیری از کشتار فاشیستی دیگر روس ها در این دو جمهوری ضروری است. هدف اعلام شده از حمله به اوکراین، که توسط دولت روسیه به طور رسمی “عملیات نظامی ویژه” نامیده می شود، “غیرنظامی کردن” و “نازی زدایی” این کشور است. گردان‌های نئونازی در نیروهای مسلح اوکراین در منطقه حتی مسئولیت چندین واحد نظامی رسمی را بر عهده گرفته‌اند و تجمع نیروهای اوکراینی در امتداد مرزهای مناطق جدایی‌طلب در ماه‌های اخیر به نگرانی‌های روس‌ تبارها در این مناطق دامن زده است.

مارکایف نماینده ی حزب کمونیست در پارلمان می گوید: پوتین از این نگرانی مشروع برای توجیه تهاجمی که از قبل برنامه ریزی کرده بود سوء استفاده کرد.

مارکایف روز دوشنبه در بیانیه‌ای گفت: با تاسف فراوان، کل کارزار برای به رسمیت شناختن [جمهوری‌های دونتسک و لوگانسک] انگیزه‌های کاملاً متفاوتی داشت که پنهان ماند. اکنون ما با یک جنگ تمام عیار بین دو کشور مواجهیم.

او انگشت اتهام را به سوی ناتو و غرب نشانه رفت که درگیری کنونی را به راه انداختند و زمینه را برای تجاوز پوتین فراهم کردند. مارکایف با اشاره به کودتای ۲۰۱۴ در اوکراین که مورد حمایت ایالات متحده و دیگر قدرت‌ها قرار گرفت، گفت: کشورهای امپریالیستی “با تغییر اقتدار قانونی در کشور مورد مناقشه [اوکراین] منافع خود را با شعار دروغین “دفاع از دموکراسی” ارتقا می‌دهند.”

اما او سپس گفت که دولت روسیه تحت رهبری پوتین با استفاده از به رسمیت شناختن استقلال دونتسک و لوگانسک “برای پنهان کردن طرحی برای یک جنگ تمام عیار با نزدیک ترین همسایه ما، “همان استانداردهای دوگانه” را مانند قدرت های امپریالیستی غربی اتخاذ می کند.

مواضع ضد جنگ مارکایف گسست از موضع رسمی اکثر اعضای حزب اوست. تنها دو تن دیگر از اعضای کمونیست دوما – میخائیل ماتویف و اولگ اسمولین – تاکنون از خط حزبی حامی جنگ دوری کرده اند.

اسمولین، معاون اول حزب کمونیست فدراسیون روسیه از جنگ انتقاد کرد و گفت: وقتی فکر می‌کرد پوتین واقعاً وارد جنگ نمی‌شود، اشتباه کرده است. اسمولین در پستی در شبکه های اجتماعی نوشت: “من متقاعد شده بودم که … سربازان ما در خط تماس خواهند ایستاد و از مردم جمهوری ها در برابر گلوله باران و تهدید اشغال سرزمینی توسط ناسیونالیست های اوکراینی محافظت خواهند کرد.”

او گفت که او تنها کسی نیست که فکر می‌کرد پوتین حمله نخواهد کرد و گفت: «حتی رئیس‌جمهور زلنسکی هم باور نمی‌کرد که یک عملیات نظامی بزرگ از سوی روسیه انجام شود». اسمولین به پایان سوسیالیسم شوروی به عنوان منبع مشکلات فعلی اشاره کرد: “من مخالف نابودی اتحاد جماهیر شوروی بودم و هستم و مشکلات امروز نتیجه آن تراژدی است.”

گنادی زیوگانف، رهبر حزب کمونیست فدراسیون روسیه، تلاش‌ را برای تشویق پوتین به سمت شناسایی مناطق جداشده در دونباس را رهبری کرد و تاکنون مشتاقانه از کارزار ارتش در اوکراین حمایت کرده است.

زیوگانوف در بیانیه‌ای که در اول مارس منتشر شد، نیروهای اوکراینی را به “گلوله باران شهرهای تحت کنترل خود” متهم کرد تا “این تصور را ایجاد کند که ارتش روسیه مسئول مرگ غیرنظامیان است.” هیچ مدرکی برای این ادعا ارائه نشده است.

خارج از حزب کمونیست فدراسیون روسیه نیز، چپ‌های دیگر روسیه هم با ناتو و هم با پوتین مخالفت می کنند.

حزب کوچک کمونیست کارگری روسیه در بیانیه‌ای گفت: «از موضع طبقاتی، مقامات روسیه و همچنین حاکمان ایالات متحده و اتحادیه اروپا به کارگران زحمتکش – چه در دونباس، چه در روسیه و چه در اوکراین اهمیتی نمی‌دهند.”

RCWP ناتو و ایالات متحده را به دلیل حمایت از عناصر فاشیست و دست راستی در اوکراین محکوم کرد، اما همچنین نگرانی فرضی «بشردوستانه» پوتین برای روس‌های قومی در دونتسک و لوگانسک را به عنوان پوششی برای «اهداف امپریالیستی واقعی دولت روسیه در این جنگ» رد کرد. ”

این حزب گفت در حالی که از تلاش ساکنان دونباس برای مقاومت در برابر دولت دست راستی حاکم بر اوکراین حمایت می کند، اما در برابر تلاش های “پوتین ضد شوروی” برای تبدیل درگیری به یک “جنگ کاملا غارتگرانه به بهانه کمک به دونباس” باید جلوگیری شود.

سرگئی اسکورتسوف، رهبر گروهی که هنوز خود را حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی می‌نامد، با توجه به اینکه عضویت اوکراین در ناتو اساساً از روی میز برداشته شده است، متعجب است که پوتین اکنون امیدوار است به چه هدف عقلانی دست یابد.

اسکورتوف می گوید: حتی اگر درخواست‌های پوتین برای تضمین‌های امنیتی منصفانه بود، نتیجه ی جنگ در اوکراین «برعکس آنچه رهبری روسیه امیدوار بود» را به دنبال داشته است.

به جای تجزیه کشورهای ناتو یا اتحادیه اروپا، اتحاد تقریباً بی‌سابقه‌ای از غرب در اطراف ایالات متحده شکل گرفته و روسیه در سیاست خارجی و انزوای اقتصادی تقریباً کامل فرو رفته است. به نظر می رسد که حتی امیدها برای یک طرح پشتیبان مالی با چین از بین رفته است، زیرا پکن به بانک های چینی دستور داده است که پرداخت های انرژی روسیه را متوقف کنند.

اسکوورتسوف تخمین می‌زند که حمایت مردم روسیه از جنگ بسیار کمتر از نیمی از جمعیت است و می گوید: «یخچال همیشه تلویزیون را می‌کوبد» (زندگی واقعی بالاخره تبلیغات رسمی را خنثی می کند). او پیش‌بینی کرد که گزند تحریم‌های غرب باعث کاهش بیشتر استانداردهای زندگی در روسیه و مخالفت شدیدتر با پوتین می‌شود.

وضعیت نظامی نیز ممکن است چندان خوشایند نباشد. اسکورتسوف گفت: «این امید که دولت اوکراین و ارتش اوکراین فوراً مانند خانه‌ای کاغذی فرو بریزند واقعی نبود. علاوه بر این، او اعلام کرد “رژیم الیگارشی روسیه نمی تواند آزادی را برای مردم اوکراین به ارمغان بیاورد.” او به این نتیجه رسید که مردم اوکراین و روسیه “نباید به دلیل اقدامات غیر محتاطانه رهبری آسیب ببینند.”

احزاب چپ کوچکتر خارج از پارلمان که نفوذ کمی دارند، ممکن است بتوانند با انتقاد از دولت به فعالیت های خود ادامه بدهند. اما برای کمونیست‌های داخل تالارهای قدرت – آنهایی که پلتفرمی خطاب به عموم مردم دارند – به نظر می‌رسد که آزادی عمل کمتری وجود داشته باشد.

میخائیل ماتویف، نماینده ی حزب کمونیست فدراسیون روسیه در دوما، یک پست چالشی در مورد «عملیات ویژه» پوتین در پراوادای اوکراین منتشر کرد و نوشت:

من معتقدم که جنگ باید فورا متوقف شود. با رای دادن به رسمیت شناختن جمهوری های خلق دونتسک و لوگانسک، به صلح و نه جنگ رای دادم. برای اینکه روسیه به سپر این جمهوری ها تبدیل شود، من به بمباران دونباس، به بمباران کیف رای ندادم.

اظهارات ماتویف اکنون از اینترنت پاک شده است.

* این مقاله با استفاده از منابع خارجی از جمله «صدای مردم» و «ژاکوبن» تهیه شده است.

چاپ کن